Οι τρεις θεμελιώδεις αναλήθειες της κρίσης
Σειρά ανακριβειών, στερεοτύπων και αναληθειών που χάρη στη πλύση εγκεφάλων σε συνδυασμό με την ελλειπή γνώση του όλου, έχουν σφυρηλατήσει μια καθ’ όλα λανθασμένη αντίληψη περί οικονομικής κρίσης, τόσο σε επίπεδο Ελλάδας όσο και σε επίπεδο
Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όπως στην ιατρική η λανθασμένη διάγνωση δύναται να οδήγησε σε θανατηφόρα θεραπεία, έτσι και στην πολιτική οικονομία η ελλιπής και συνεπώς ανακριβής θεώρηση της κατάστασης δυνάμει να προκαλεί περισσότερα δεινά απ’ ότι αρχικά είχε σκοπό να λύσει. Δεινά τα οποία προέρχονται από μονόφθαλμες πολιτικές αποφάσεις που μπορούν να αποβούν – και αποβαίνουν – αυτοκαταστροφικές. Στο θέμα της οικονομικής κρίσης υπάρχουν τρεις θεμελιώδεις μύθοι πάνω στους οποίους στηρίζεται το σύνολο των διαπραγματεύσεων και αποφάσεων σε εθνικό, κοινοτικό και διεθνές επίπεδο.
Ο πρώτος εξ αυτών είναι αυτός καθ’ εαυτός ο προσδιορισμός της κρίσης ως “κρίση χρέους”. Ένας όρος που αποτυγχάνει να αποδώσει την ολική εικόνα της πραγματικής κατάστασης στην ζώνη του ευρώ. Ο δεύτερος μύθος είναι πως η κάθε χώρα ξεχωριστά οποιαδήποτε κι αν είναι αυτή, ευθύνεται πλήρως για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται. Αυτό είναι εκ των πραγμάτων αδύνατο εντός των πλαισίων μιας νομισματικής και οικονομικής ένωσης όπως είναι το Ευρώ, που αφαιρεί από κάθε χώρα σημαντικές πτυχές της οικονομικής κυριαρχίας της και που εμπεριέχει την κοινή αγορά της ελεύθερης διακίνησης προσώπων, αγαθών, κεφαλαίων και υπηρεσιών. Τρίτη αναλήθεια είναι πως για την κρίση την οποία όλοι βιώνουμε, ευθύνονται αποκλειστικά και μόνο τα υψηλά ποσοστά δημοσίου χρέους ή/και δημοσιονομικών ελλειμμάτων σε ορισμένες χώρες. Μία κατάπτυστη θέση που αγνοεί την υπέρ-μόχλευση (τουτέστιν τον υπέρ-δανεισμό, – τα “μεγάλα ανοίγματα” που είθισται να λέμε) των ιδιωτικών τραπεζών, τα θεσμικά κενά του οικοδομήματος του ευρώ, τις εμπορικές ανισότητες μεταξύ των χωρών του Ευρωπαϊκού κέντρου και της περιφέρειας ελλείψει σταθεροποιητικών μηχανισμών και τέλος την αδυναμία των Ευρωπαίων ηγετών να συμφωνήσουν σε μία ολοκληρωμένη στρατηγική απέναντι στην κρίση με αποτέλεσμα να διεξάγουν την μία αποτυχημένη σύνοδο κορυφής πίσω από την άλλη (δες πλήρη ανάλυση Tο κακόγουστο θέατρο σκιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης).
Πάνω σε αυτούς τους τρεις πυλώνες της ανακρίβειας, των μικρόμυαλων στερεοτυπικών αντιλήψεων, του επαίσχυντου λαϊκισμού και των δογματισμών σε θεωρίες που είναι ενδόμυχα αντιφατικές και αυτό-αναιρούμενες, ορθώνεται το πολιτικό οικοδόμημα που περιλαμβάνει “θεραπείες σοκ”, τις γνωστές πολιτικές προκαταβολικής λιτότητας που ονομάζονται κατ’ ευφημισμόν “μέτρα δημοσιονομικής αναπροσαρμογής”, ακριβά δάνεια που είναι αδύνατο να καλυφθούν που ουσιαστικά αναδιανέμουν το πρόβλημα σε γεωγραφικό χώρο δίχως να το λύνουν με συνέπεια η κρίση να εξαπλώνεται και να βαθαίνει. Σε αυτά προστίθενται και οικονομικά μέτρα τα οποία στερούνται σοβαρής μελέτης ως προς τις συνέπειες, τις προεκτάσεις και τις επιπτώσεις τους στην πραγματική οικονομία. Ένα εξ αυτών είναι το νέο-αναγγελθέν πρόγραμμα ανακεφαλαιοποίησης των ιδιωτικών τραπεζών, ένα άλλο είναι η “μόχλευση” του χάρτινου πύργου που ακούει στο όνομα Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΕΤΧΣ). Επίσης ο εγκλωβισμός της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας που οφείλει να λειτουργεί ως ο ύστατος εγγυητής του νομίσματος, σε δόγματα και αναχρονιστικές αντιλήψεις που δεν συνάδουν με την κρισιμότητα των τωρινών συνθηκών. Τέλος η αδρανοποίηση του επενδυτικού γίγαντα της ΕΕ, την Ευρωπαϊκή Επενδυτική Τράπεζα που διαθέτει χρηματοδοτική ικανότητα κατά πολύ μεγαλύτερη ακόμα και από την Παγκόσμια Τράπεζα.
Το θέμα είναι αρκετά ευρύ. Τα παρακάτω θα είναι όσο το δυνατόν περιεκτικότερα.
Συστημική κρίση κι όχι “κρίση χρέους”
Ο σωστός όρος για την περιγραφή της κρίσης είναι “συστημική κρίση” καθώς δεν πρόκειται μόνο για κρίση χρέους. Η κρίση είναι τριπλής υφής και αφορά (1) την κρίση χρέους σε ορισμένα κράτη, που σε άλλα εμφανίζεται ως κρίση ρευστότητας, (2) την χρηματοπιστωτική κρίση οφειλόμενη στην ύπαρξη πολλών τραπεζών-ζόμπι που λειτουργούν ως μαύρες τρύπες στο σύστημα καθώς απορροφούν όλη τη ρευστότητα που τους δίνεται με στόχο την επιβίωση τους σε βάρος της ευρύτερης οικονομίας, (3) την κρίση υπό-ανάπτυξης με υψηλά ποσοστά ανεργίας, με μηδαμινές επενδύσεις, με υψηλά επιτόκια δανεισμού και με ολοένα αυξανόμενο πληθωρισμό. Η μία πτυχή της κρίσης ενδυναμώνει και αναζωογονεί την άλλη σε ένα φαύλο κύκλο που μπορεί να διακοπεί μόνο με την ταυτόχρονη λήψη μέτρων και στις τρεις διαστάσεις του προβλήματος. Προς το παρόν οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχοντας την λανθασμένη αντίληψη της “κρίσης χρέους” επικεντρώνονται στην λήψη μέτρων που αφορούν μόνο την πρώτη πτυχή του προβλήματος. Συνεπώς δεν ξενίζει το γεγονός ότι με το πέρασμα του χρόνου η κρίση γίνεται ολοένα χειρότερη πάρα τις συνεχής προσπάθειες προς επίλυση της.
Εθνικές ευθύνες εναντίον παθογενειών του συστήματος
Μπορεί να ακούγεται παράξενο αλλά σε μία νομισματική και οικονομική ένωση όπως είναι το ευρώ, η έννοια της εθνικής οικονομίας είναι σχεδόν κενή νοήματος. Αυτό έγκειται στην φυσική συγχώνευση μεταξύ των εθνικών οικονομιών που αποτελούν την ευρωζώνη, που προκύπτει μέσα από τον μηδενισμό ή ελαχιστοποίηση των εμποδίων στο εμπόριο και στην ελεύθερη διακίνηση προσώπων, αγαθών, κεφαλαίων και υπηρεσιών. Σε αυτά προστίθενται η πλήρης αφαίρεση της νομισματικής πολιτικής των κρατών καθώς και η αποφασιστική συρρίκνωση των δημοσιονομικών επιλογών, ένεκα των αυστηρών κανόνων και των στενών περιθωρίων που υφίστανται. Εν ολίγοις το νομικό και θεσμικό πλαίσιο εντός του οποίου λειτουργούν οι χώρες του ευρώ, είναι στην ουσία ένας ενιαίος οικονομικός χώρος όπου το ένα τμήμα επηρεάζει το άλλο. Συνεπώς η ρητορική που έχουν αναπτύξει ορισμένοι κύκλοι εις βάρος συγκεκριμένων χωρών απέχει κατά πολύ από την πραγματικότητα και δεν αποτελεί τίποτα περισσότερο από λασπολογία βασιζόμενη σε στερεότυπα μίσους.
Σε προηγούμενο άρθρο μου με τίτλο “Ελλάδα και Ευρώ: Είσοδος, έξοδος και παθογένειες του συστήματος” είχα αναφέρει τα ακόλουθα σχετικά με τα θεσμικά κενά του οικοδομήματος του ευρώ, τα οποία είναι ο κύριος λόγος του προβλήματος. Είχα γράψει:
Το ευρώ, δεν έχει τρεις μηχανισμούς ζωτικής σημασίας για κάθε νομισματική ένωση. Αυτοί είναι οι εξής:
1. Μηχανισμός ανακύκλησης πλεονασμάτων: Αυτός είναι ο σημαντικότερος μηχανισμός που έχει κάθε κράτος και κάθε νομισματική ζώνη. Πρόκειται για ένα σύστημα/μηχανισμό που επιτρέπει την παραγωγική αναδιανομή/ανακύκληση πλεονασμάτων από χώρες (ή περιοχές) που έχουν πλεονάσματα σε χώρες που έχουν ελλείμματα, ούτως ώστε να επέρχεται ισόρροπη ανάπτυξη και οι συνιστώσες οικονομίες του Ευρώ να μπορέσουν να συγκλίνουν σε βάθος χρόνου. Αξίζει να σημειωθεί πως κάτι τέτοιο ισχύει σε όλα τα κράτη μέσα από πολιτικές περιφερειακής ανάπτυξης (βέβαια στο Αθηνοκεντρικό Ελληνικό κράτος η έννοια αυτή φαντάζει άγνωστη). Υπάρχουν πολλοί τρόποι να υλοποιηθεί ένα τέτοιο σχέδιο σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, όπως η καλύτερη αξιοποίησης της Ευρωπαϊκής Επενδυτικής Τράπεζας, αλλά θεωρώ πως οι τεχνικές λεπτομέρειες είναι δευτερευούσης σημασίας στο παρόν στάδιο.
2. Δυνατότητα κεντρικής χρηματοδότησης: Κάθε κράτος έχει δυνατότητα να εκδίδει ομόλογα, δηλαδή να εκδίδει ένα μέρος του χρέους του για να προσελκύσει ξένα κεφάλαια – να δανείζεται προκειμένου να χρηματοδοτεί διάφορες δραστηριότητες ή επενδύσεις του. Σε επίπεδο ευρώ κάτι τέτοιο αποτελεί ανάθεμα, διότι θεώρησαν οι αρχιτέκτονες του κοινού νομίσματος πως οι “τεμπέληδες” του νότου θα δανείζονται ασύστολα. Μία καθαρά στερεοτυπική αντίληψη καθώς πρώτον δεν υπάρχουν τεμπέληδες και δεύτερον ακόμα κι αν υπήρχαν θα μπορούσαν πολύ εύκολα να περιοριστούν με το κατάλληλο νομικό και θεσμικό πλαίσιο. Η δυνατότητα έκδοσης ευρωομολόγου, διότι περί αυτού πρόκειται, είναι ένα εχέγγυο σταθερότητας που πάνω απ’ όλα διασφαλίζει την υγιή ύπαρξη του Ευρώ και των οικονομιών που το αποτελούν. Κάθε νομισματική ένωση έχει αντίστοιχες δυνατότητες και ο εγκλωβισμός ουσιαστικά μίας ολόκληρης Ηπείρου σε δόγματα, φοβίες, στρεβλωμένες οικονομικές θεωρίες και στερεότυπα είναι απόλυτα καταστροφικός.
3. Η ΕΚΤ ως ύστατος δανειστής: Κάθε κεντρική τράπεζα έχει τη δυνατότητα σε ακραίες περιπτώσεις όπως τις σημερινές να εκδώσει χρήμα για να καλύψει ένα μέρος των χρεών. Όπως ήδη θα έχετε υποψιαστεί αυτό απαγορεύεται δια ροπάλου στην Ε.Ε. κι είναι ένας από τους κύριους λόγους που οι αγορές αμφιβάλουν πως η Ευρώπη μπορεί να ξεπεράσει τα προβλήματα της. Η δυνατότητα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να λειτουργεί ως ύστατος δανειστής, είναι στην ουσία ένας τρόπος απορρόφησης των κραδασμών, χωρίς τον οποίο τα κράτη και οι λαοί αυτών έρχονται αντιμέτωποι με σκληρές καταστάσεις εξαθλίωσης όπως τις σημερινές.
Οι ευθύνες των ιδιωτικών τραπεζών
Ελάχιστοι είναι αυτοί που μιλούν για το ρόλο των ιδιωτικών τραπεζών στο όλο ζήτημα ωσάν αυτές να μην υπάρχουν ή να μην επηρεάζουν την πορεία μίας οικονομίας. Η αλήθεια είναι ότι προ της κρίσης οι ιδιωτικές τράπεζες στην Ευρώπη είχαν κάνει ανοίγματα πολύ μεγαλύτερα από τα αντίστοιχα της Wall Street τα οποία συνήθως θεωρούμε συνώνυμα της απληστίας και της αισχρής κερδοσκοπίας εις βάρος του ανθρώπου. Χωρίς να θέλω να παρουσιάσω μία υπέρογκη μάζα αριθμών, να αναφέρω ενδεικτικά πως η Deutsche Bank είχε ρυθμό μόχλευσης (αναλογία “ανοίγματος” ως προς το πραγματικά της ίδια κεφάλαια) 50/1 που μεταφράζεται σε 80% χρέος σε σχέση με το ΑΕΠ της Γερμανίας!!! Αντιστοίχως άλλες τράπεζες-κολοσσοί σε όλες τις χώρες είχαν ακολουθήσει την ίδια ανεξέλεγκτη πορεία. Το αποτέλεσμα είναι πως μετά την έκρηξη της κρίσης όλα αυτά τα τεράστια ανοίγματα που είναι κατά πολύ μεγαλύτερα από την πραγματική οικονομία, δημιούργησαν μία τεράστια μαύρη τρύπα που έκτοτε απορροφά ενέργεια από την αγορά και επιβραδύνει ή ακόμα αποτρέπει την ανάπτυξη μέσα από τον ιδιωτικό τομέα καθώς η ρευστότητα είναι μηδαμινή. Επίσης τα κράτη έχουν κληθεί επανειλημμένα να στηρίξουν τις τράπεζες (ή καλύτερα τους τραπεζίτες) με κεφάλαια που προέρχονταν από φόρους του λαού, θέτοντας σε χειρότερη κατάσταση τα δημόσια οικονομικά, στερώντας επίσης τους αναγκαίους πόρους που χρειάζεται το κράτος για να τονώσει την ανάπτυξη.
Η κενότητα της δημοσιονομικής προσαρμογής
Με βάση τα προαναφερθέντα προκύπτει το συμπέρασμα πως η μονοδιάστατη “δημοσιονομική προσαρμογή” δεν δύναται να λύσει το πρόβλημα. Αυτό είναι απόλυτα σωστό, υπάρχει όμως και μία άλλη πιο σημαντική παράμετρος. Αυτή της ταυτόχρονης λιτότητας σε όλη τη ζώνη του ευρώ που έχει σαν αποτέλεσμα να μην ξοδεύει κανένας, άρα να παράγονται και καταναλώνονται ολοένα λιγότερα προϊόντα και υπηρεσίες με αποτέλεσμα να χάνονται θέσεις εργασίας και η οικονομία του ευρώ να βυθίζεται σε μία αυτό-τροφοδοτούμενη κρίση που οδηγεί στην άβυσσο. Η πολιτικές λιτότητας θα είχαν νόημα υπό δύο προϋποθέσεις: (1) εάν εφαρμόζονταν σε βάθος χρόνου κι όχι υπό τύπο σοκ όπως γίνεται τώρα, (2) εάν οι χώρες με πλεονάσματα ακολουθούσαν οικονομικά επεκτατικές πολιτικές με επιθετικές επενδύσεις του κράτους ώστε να εξισορροπηθεί η κατάσταση και να μην οδηγείται η ευρωζώνη στο δυσμενές οικονομικό (και πολιτικό) περιβάλλον που είναι σήμερα.
Ο εγκλωβισμός της ΕΚΤ
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, όπως κάθε κεντρική τράπεζα θα έπρεπε να έχει ως ύπατη ευθύνη την προστασία του νομίσματος. Σε επίπεδο ευρώ κάτι τέτοιο δεν ισχύει καθώς το πρόσταγμα προς την ΕΚΤ που προκύπτει μέσα από τις Συνθήκες είναι η διατήρηση της σταθερότητας των τιμών. Σε αγγλικό μου άθρο με τίτλο “Only the ECB can be a bazooka in Europe – EFSF is a tower of cards“, είχα εξηγήσει πως οι αρχιτέκτονες του ευρώ και κατ’ επέκταση της ΕΚΤ, έστησαν ένα αξεπέραστο τοίχος, μία Γραμμή Μαζινό* απέναντι σε κάθε πληθωριστική τάση. Είχαν δηλαδή επικεντρώσει όλα τα όπλα και τις άμυνες του ευρώ στην ατσάλινη προστασία της σταθερότητας των τιμών. Δυστυχώς όμως έπεσαν θύματα των δικών τους υποθέσεων πως ποτέ δεν πρόκειται να προκύψει κρίση παρόμοια με αυτή του 1929, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει καμία απολύτως άμυνα απέναντι σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Όπερ και εγένετο δυστυχώς και η σημερινή κρίση αποδεικνύει τα θεσμικά κενά του ευρώ και πως ένα μέτωπο δεν αρκεί για να συγκρατήσει τον “εχθρο” όσο ισχυρό κι αν είναι.
*Για την ιστορία να αναφέρω πως η Γραμμή Μαζινό είχε στηθεί από τους Γάλλους κατά μήκος των Γάλλο-Γερμανικών συνόρων, μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου με στόχο να αποτρέψει πιθανή εισβολή της Γερμανίας. Δεν είχαν όμως υπολογίσει οι Γάλλοι πως οι Γερμανοί θα εισέρχονταν σε Γαλλικά εδάφη μέσω Βελγίου, όπως και έγινε με αποτέλεσμα η Γραμμή Μαζινό που όντως ήταν απόρθητη να μην έχει καμία απολύτως αποτρεπτική ισχύ και η Γαλλία να κατακτηθεί σε λιγότερο από 30 ημέρες την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Τα αυτοκαταστροφικά μέτρα
Σε προχθεσινό μου άρθρο στα αγγλικά με τίτλο “On the new Greek bailout and the Euro package that will die at birth” είχα τονίσει (για πολλοστή φορά) τις αδιέξοδες πολιτικές που αποφασίστηκαν στη πρόσφατη σύνοδο κορυφής. Θα αναφερθώ ακροθιγώς καθώς έχω ήδη γράψει μία ανάλυση πάνω στο θέμα που συνιστώ ανεπιφύλακτα. Αυτή είναι η πλήρης ανάλυση των αποτελεσμάτων της πρόσφατης συνόδου κορυφής με τίτλο “Tο κακόγουστο θέατρο σκιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης“. Εντελώς επιγραμματικά τα τέσσερα νέα αυτό-καταστροφικά μέτρα είναι η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους με υποτιθέμενο κούρεμα 50% στους ιδιώτες πιστωτές που δεν εξυγιαίνει τα δημόσια οικονομικά, ο τρόπος ανακεφαλαιοποίησης των ιδιωτικών τραπεζών που θα έχει ως άμεσο αντίκτυπο την δημιουργία πιστωτικής κρίσης, η εμμονή στη χορήγηση ακριβών δανείων που δεν οδηγούν σε καμία Ιθάκη παρά μόνο αναδιανέμουν και διογκώνουν το πρόβλημα, η “χάρτινη” κατασκευή του ΕΤΧΣ που θα “μοχλευθεί” με μέσα χρηματοπιστωτικής μηχανικής οδηγώντας σε περισσότερα δεινά, καθώς είναι βέβαιη η κατάρρευση του.
Καταληκτικά σχόλια
Τα προαναφερθέντα αποτελούν εισαγωγικά σημεία πάνω στην κρίση του ευρώ καθώς όπως προανέφερα το θέμα είναι αρκετά ευρύ και σε πολλές περιπτώσεις σύνθετο. Για λόγους απλοποίησης δεν συμπεριέλαβα την πολιτική διάσταση του ζητήματος. Η πολιτική διάσταση είναι εξίσου σημαντική με όλα τα προαναφερθέντα αλλά δεν μπορεί να γίνει κατανοητή χωρίς γνώση, έστω επιδερμική, της οικονομικής φύσης της κρίσης.
Κλείνοντας να αναφέρω πως τα πιο πάνω δεν αποτελούν συγχωροχάρτι στα καθεστώτα κομματοκρατίας και διαφθοράς όπου κι αν αυτά βρίσκονται, ούτε είναι στάχτη στα μάτια όσων βλέπουν σε καθημερινή βάση τα διαρθρωτικά προβλήματα των εθνικών οικονομιών, της γραφειοκρατίας και αναξιοκρατίας. Όπου αυτά εμφαίνονται πρέπει να καταπολεμηθούν με αποφασιστικότητα μέχρις πλήρους εξυγίανσης των κρατών και αποκατάστασης της ύπατης αρχής της λαϊκής κυριαρχίας επί του κράτους.
Τα πιο πάνω είναι απλώς η αποτύπωση της πλήρους εικόνας της κρίσης. Όσοι δεν βλέπουν την όλη κατάσταση πλανώνται πλάνην οικτράν οδηγώντας τους λαούς σε βασανιστικές περιπέτειες και σε αδιέξοδες πολιτικές που δεν πρόκειται να αποτρέψουν την μοιραία κατάρρευση του ευρώ.
Φιλε μου ο σημερινός εχθρός σου είναι η παραπληροφόρηση των μεγάλων καναλιών. Αν είδες κάτι που σε άγγιξε , κάτι που το θεωρείς σωστό, ΜΟΙΡΆΣΟΥ ΤΟ ΤΩΡΑ με ανθρώπους που πιστεύεις οτι θα το αξιολογήσουν και θα επωφεληθούν απο αυτό! Μην μένεις απαθής. Πρώτα θα νικήσουμε την ύπνωση και μετά ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ τα υπόλοιπα.
Επιλεξτε να γινετε οι πρωτοι που θα εχετε προσβαση στην Πληροφορια του Stranger Voice