Ο καθρέφτης του εγωλάτρη

Ο Χόρχε Μπουκάι, αργεντινός γιατρός και ψυχοθεραπευτής, ορίζει τον εγωιστή ως το άτομο που αγαπάει τον εαυτό και τον ευνοεί έναντι των άλλων.

… και τι με αυτό; Ο υγιής εγωισμός, σε αντιδιαστολή με τον παθολογικό εγωισμό που χαρακτηρίζει τους κακούς και σκληρούς ανθρώπους, είναι αυτός που ωθεί τα άτομα να αφουγκράζονται τις προσωπικές τους ανάγκες και να κάνουν πράγματα που ευχαριστούν τα ίδια.

Ο καλώς εννοούμενος εγωισμός σημαίνει ότι είμαι τόσο εγωιστής που θα βοηθήσω τον πλησίον μου μόνο και μόνο γιατί αυτό μου δίνει χαρά. Το κάνω εγώ για μένα οπότε ο ευεργετούμενος δεν μου οφείλει το παραμικρό. Σε γενικές γραμμές, ο υγιής εγωιστής άνθρωπος δεν κάνει χάρη στον άλλο, πράττει και προσφέρει ό,τι του δίνει ευχαρίστηση, άρα πάλι εγωιστικά φέρεται.

Από την άλλη, υπάρχει ο εγωλάτρης τύπος. Ο εγωκεντρικός είναι αυτός που θεωρεί ότι είναι το κέντρο του κόσμου. Ποιου κόσμου όμως; Του δικού του κόσμου, των δικών του ονείρων, των δικών του υλικών αντικειμένων. Γεγονός απόλυτα φυσιολογικό και υγιές. Ο καθένας μας, έτσι, έχει τον μικρόκοσμο του στον οποίο ο ίδιος είναι ο πυρήνας. Σκεφτόμαστε, πράττουμε, κυνηγάμε και αποζητούμε βάσει της δικής μας ιδιοσυγκρασίας.

Ο εγωλάτρης είναι αυτός που πιστεύει ότι είναι ή πρέπει να είναι στο επίκεντρο, πέραν του δικού του κόσμου και των ανθρώπων που τον περιβάλλουν. Και αυτό, σύμφωνα με τον Χόρχε Μπουκάι, «είναι ματαιοδοξία, είναι ανάξιο, όπως ανάξιο είναι να μειώνω τον εαυτό μου επιτρέποντας στους άλλους να θεωρούν πως αποτελούν εκείνοι το κέντρο της δικής μου ζωής».

Ο εγωλάτρης τοποθετεί απέναντι του έναν καθρέπτη στον οποίο αντικατοπτρίζεται μόνο ο ίδιος. Το είδωλο του είναι φορεμένο σε κάθε άνθρωπο που έχει απέναντι του. Ουσιαστικά, απορρίπτει την αυθυπαρξία της άλλης οντότητας, τοποθετείται αυτόβουλα στο επίκεντρο και περιμένει να δει στους άλλους τον εαυτό του. Τις σκέψεις του, τα όνειρα του, την συμπεριφορά του. Το εύρος του σκεπτικού του είναι μονοδιάστατο και στεγανό, είναι το δικό ΤΟΥ, το οποίο βρίσκει αντικειμενικά σωστό, ανεπίδεκτο περαιτέρω συζήτησης και άρα τουλάχιστον αποδεκτό από τα άτομα με τα οποία συγχρωτίζεται, δεδομένου ότι αυτά αποτελούν την αντανάκλαση του ίδιου του ειδώλου.

Δέχεται την προσφορά και τη βοήθεια ως κάτι δεδομένο και αναγκαίο. Είναι το ελάχιστο που μπορεί να κάνει ο ΑΛΛΟΣ για να δικαιολογήσει την παρουσία του ζωή του εγωλάτρη, για να δικαιολογήσει τη θέση του ως σημαιοφόρου του καθρέπτη! Από την άλλη, ο εγωλάτρης παρέχει με τη μορφή της χάρης. Από την στιγμή που κάποια παροχή του δεν αφορά άμεσα τον ίδιο και τον ξεβολεύει στιγμιαία από το κέντρο του κόσμου, ακόμη κι αν είναι η πράξη του λειτουργεί στα όρια της αμοιβαιότητας ή του αυτονόητου, μεγεθύνεται και δίνεται με τη μορφή του ανταλλάγματος «εγώ έκανα αυτό για σένα, να το ξέρεις» ,με την διαφανή ερμηνεία «την επόμενη φορά που θα ζητήσω κάτι οφείλεις να το πράξεις».

Το δόσιμο λειτουργεί στο μέτρο που ο αντικατοπτρισμός στον καθρέφτη παραμένει ακέραιος και χωρίς δυσμορφίες. Και η συμπεριφορά αυτή δεν μοιάζει καθόλου παράλογη στον εγωλάτρη με το δεδομένο ότι στον ΑΛΛΟ βλέπει τον εαυτό του και άρα τις προσωπικές του επιθυμίες, οι οποίες, το δίχως άλλο, πρέπει να ικανοποιηθούν. Το σύνδρομο του καθρέφτη λέει πως ο ΑΛΛΟΣ θα γίνει ευτυχισμένος αν πρώτα ευτυχίσει ο εγωλάτρης. Διότι από τον εγωλάτρη όλα εκπορεύονται και όλα καταλήγουν.

Οι διαπροσωπικές σχέσεις ξεκινούν και προχωρούν μόνο στα πλαίσια της αμοιβαιότητας. Αν από το πηγάδι αφαιρούμε αφειδώλευτα το νερό στο τέλος θα στερέψει. Και εμείς θα διψάσουμε και το πηγάδι θα χάσει την χρησιμότητα του.

Είναι προφανές ότι σχέσεις με τέτοια βάση δεν μπορούν παρά, αργά ή γρήγορα, να διαλυθούν. Το τεφτέρι της σχέσης κρατάει ο εγωλάτρης. Στη μια στήλη σημειώνει τι δεν έκανε ο άλλος (γιατί οι παροχές νοούνται ως αυτονόητες) και στην άλλη στήλη τι πρόσφερε ο ίδιος (ακόμη κι αν θεωρείται βασικό). Διότι ο εγωλάτρης άνθρωπος σκέφτεται τον εαυτό του και περιμένει ότι και οι γύρω του αυτόν πρέπει να έχουν ως μέλημα τους! Γεγονός μη επιτεύξιμο φυσικά, σε βάθος χρόνου, αλλά και αυτό θεωρείται λάθος του ΑΛΛΟΥ, σύμφωνα με τον εγωλάτρη, διότι στον τελικό απολογισμό δεν πληρεί τις απαιτητικές και συνεχώς αυξανόμενες προϋποθέσεις του.

Όμως το πρόβλημα δεν εντοπίζεται στον εκάστοτε ΑΛΛΟ αλλά στην αντανάκλαση. Η λύση δεν είναι να στερέψουμε όσα πηγάδια είναι πρόθυμα να μας ξεδιψάσουνε και για να το πω και αντίστροφα, όσα πηγάδια κι αν στερέψουμε η δίψα θα παραμείνει ακόρεστη, αλλά να πετάξουμε τον καθρέπτη που μας εμποδίζει να αντικρίσουμε την πραγματικότητα και τους ΑΛΛΟΥΣ. Να επιτρέψουμε στους γύρω μας να μας συμπληρώσουν, να τους ευχαριστήσουμε που μας άφησαν να τους βοηθήσουμε.

Διότι σε αυτή τη διαδικασία, όπου ο ένας βοηθάει τον άλλον, οι κερδισμένοι είναι δύο. Η μοναδική βοήθεια που δεν αφήνει πίσω της οφειλές είναι αυτή που υποκινείται από τη χαρά να βοηθάς.

Για τον λόγο αυτό … Αγάπα τον πλησίον σου ως σ’ εαυτόν. Όχι παραπάνω αλλά ούτε και λιγότερο.

ΠΗΓΗ