Γελλούδες. Τα θηλυκά δαιμονικά

Στα
λαγγάδια ή στους κάμπους, στα οπίσω ή στα πέρα μέρη, νύχτα ή μέρα, στην
Τήνο ή στην υπόλοιπη ύπαιθρο (γιατί εκεί είναι που εμφανίζονται κυρίως,
όπου δηλαδή η φαντασία λειτουργεί με ταχύτητες φωτός και όχι στον
λογικό κόσμο των μεγαλουπόλεων, στο Σύνταγμα ή στο Κολωνάκι, άραγε
γιατί…) οι Γελλούδες προκαλούν ανατριχίλα και μας συναρπάζουν με κάθε
είδους περιγραφή προερχόμενη από σοφές γιαγιάδες, γενναίους παπούδες ή
από όσους προσπαθούν να μας πείσουν πως τις συνάντησαν…και είναι
πολλοί αυτοί…

Αυτό
που ίσως να μην γνωρίζουν πολλοί είναι πως, κομμάτι του Ελληνικού
πολιτισμού και όχι μόνο αφού η ίδια παράδοση παρουσιάζεται και σε
Βαλκανικές χώρες τουλάχιστον, οι ‘Γελλούδες’ ή ‘Λάμιες’ ή στα Λατινικά
‘Geloudes’/’Stringes’/’Gelu’/’Gillo’
kai ‘Gello’ (με ένα και με δύο ‘L’) αναφέρονται σε κείμενα της
Βυζαντινής περιόδου, μεταξύ 1081-1261 επί Κομνηνών, όταν η αυξανόμενη
επιρροή των γυναικών ήταν ευεργετική για την εκκλησία.
Ετσι
λοιπόν, ως ένα μέσο ψυχολογικού ελέγχου, η εκκλησία έπεισε τις γυναίκες
οτι ήταν “ακάθαρτες” λόγω της ίδιας τους της φύσης (εμμηνόρροια,
τοκετός, μητρότητα) και οτι μπορούσαν παρ’όλα αυτά να συγχωρεθούν. Αυτό
το γεγονός, παράλληλα με τις δυσειδαιμονίες που άρχισαν να περιβάλλουν
την δοκιμασία του τοκετού κρυσταλλώθηκαν γύρω απο την απειλητική φιγούρα
της “Γελλούδας” με την ακόλουθη κλασσική μέθοδο της παραδοσιακής
πατριαρχίας που περιορίζει σκόπιμα τον κόσμο της γυναίκας.
Η
Γελλούδα ήταν μια υπερφυσική δύναμη αντίθετη με την γέννηση και την
ίδια την ζωή. Οι βοηθοί της -θηλυκού γένους πάντα όπως και η ίδια-
ρουφούσαν το αίμα από τα νεογέννητα και το γάλα από τις μητέρες τους και
η εκκλησία ερχόταν να σώσει τις μητέρες αυτές προσφέροντας προστασία με
την μορφή εξορκισμού, υπενθύμιζε όμως σε αυτές την έλλειψη αγνότητας
τους ως μητέρες σαν τον κύριο λόγο που είχαν γείνει θύματα των
δαιμονικών Γελλούδων.
Οι
Γελλούδες λοιπον ήταν ένα έξυπνο κατασκεύασμα κοινωνικού και
ψυχολογικού περιορισμού εναντίον των γυναικών (δεν ήταν το πρώτο ούτε το
μόνο άλλωστε στην ιστορία της ανθρωπότητας). Η κάθαρση λοιπόν ερχόταν
μέσω της εκκλησίας που προέτρεπε τις μητέρες να βαπτίσουν τα νεογέννητα
σαράντα ημέρες μετά της γέννηση (εξ’ού και ο μύθος για τις σαράντα μέρες
της ‘λεχώνας’, κτλ).
Πέρα
από τα παραπάνω στοιχεία, οι Γελλούδες ορίζονται ως θηλυκά δαιμονικά
που κλέβουν παιδιά, ρουφούν το αίμα τους και στεγνώνουν το μητρικό γάλα,
ως ακάθαρτα πνεύματα, αόρατες οντότητες, ανθρωπόμορφες ή μη, ως ξωτικά
(ή “ζουτκά” εις την Τηνιακή μινιμαλιστική διάλεκτο), ως φαντάσματα,
νεράιδες, μια παράδοση που συναντάται και στην Κέλτικη μυθολογία με τα
“Banshees” και τις “Fairies” καθώς και στην λαογραφία Βαλκανικών χωρών,
για παράδειγμα ( ενδιαφέρουσα μελέτη πάνω στο θέμα αποτελεί το βιβλίο
του Δημητρίου Οικονομίδη “Η Γελλώ στην Ελληνική και Ρουμανική
Παράδοση”).
Κατα
την αρχαιότητα, σε σωζόμενο ποίημα της Σαπφούς, υπάρχει ο στίχος
“Γελλους παιδοφιλωτέρα” που φαίνεται να απευθύνει η Σαπφώ (Ερεσός
Λέσβου, 630 – 570 π.Χ.), εναντίον αντεράστριάς της, την κατηγορεί δηλαδή
ότι δήθεν αγαπά τα παιδιά πιο πολύ και από τη Γελλώ.


Επίσης,
σε άλλες πηγές, αναφέρεται η μάχη μεταξύ του Αρχάγγελου Μιχαήλ και ενός
θηλυκού δαίμονα και η ήττα του δεύτερου. Εκεί υπάρχει και η εξής
περιγραφή:


“Μπαίνω
στα σπίτια με την μορφή φιδιού ή άλλου ερπετού…πληγώνω πάντα τις
γυναίκες, όπου πάω τις πληγώνω και τις πονάω στην καρδιά, και στερεύω το
γάλα τους…σκοτώνω τα νεογέννητα…” και καταλήγει: “όταν η Παναγία
γέννησε τον Λόγο της Αληθείας, πήγα εκεί να την ξεγελάσω, αλλά απέτυχα
και ξεγελάστηκα εγώ η ίδια…”
Ένα
από τα προσονύμια των Γελλούδων είναι “βασκοσύνη” γιατί το βασικό
κίνητρο των πράξεών τους είναι ο Φθόνος γι’αυτό και σχετίζονται με το
“κακό μάτι” και την βασκανία.
Εμείς κρατάμε τον ρομαντισμό αυτoύ του μύθου και τον παραδίδουμε στο παρόν με ένα χαμόγελο. Ας αρχίσουν οι ιστοριές σας…
Natasha Remoundou-Howley
ΠΗΓΕΣ

 *I.Sorlin: ‘Striges et Geloudes: Histoire d’une Croyance et d’une Tradition’.

* Vassiliki Foskolou: ‘ Images of the Mother of God: Perceptions of the Theotokos in Byzantium’.

*Karen Hartnup: ‘On the Beliefs of the Greeks: Leo Allatios and Popular Orthodoxy’.

Αναδημοσίευση από: http://www.facebook.com/group.php?gid=26042916952
Από το kykeon