Ο Εσωτερικός μου Σαμποτέρ

Ποιος είσαι; Πάω στοίχημα πως (νομίζεις ότι) ξέρεις. Θα μου πεις, είμαι ο τάδε, με λένε έτσι ή αλλιώς, είμαι τούτο, κείνο. Ξέρεις κάτι όμως; Αυτό που ισχυρίζεσαι πως είσαι είναι λειψό. Βλέπεις, μπορεί να νομίζεις ότι είσαι αυτό που μόλις περιέγραψες, μέσα σου όμως υπάρχουν μυριάδες εαυτοί, άλλοι μεγάλοι κι άλλοι μικροί, άλλοι φωνακλάδες κι άλλοι λιγόλογοι. Και καθένας τους εκφράζεται κατά πώς τον βολεύει. Ο εαυτός είναι πολύπλευρος και εκδηλώνεται ποικιλοτρόπως.

Κι εγώ, τι ρόλο παίζω δηλαδή; Ο ρόλος ο δικός μου είναι κατά πρώτον να εντοπίσω τις πλευρές μου, να τις μελετήσω κι ύστερα, το πιο βασικό ίσως, να τις αποδεχτώ. Χωρίς αποδοχή δουλειά δεν γίνεται. Όποιο κομμάτι μου απαρνηθώ (ίσως επειδή δεν μου αρέσει και δεν τολμώ ούτε καν να το παραδεχτώ), πεισμώνει. Η άρνησή μου να το δω δεν το εξαφανίζει. Ίσα-ίσα. Θα βρει διέξοδο, και μάλιστα με τρόπο που θα με εκπλήξει.

Για να μη με πιάσει απροετοίμαστη λοιπόν, μήπως είναι καλύτερα να μάθω ποιο είναι, αν έχει όνομα, με ποιους τρόπους εκφράζεται, τι θέλει να μου πει; Οι πολυάριθμες εκφάνσεις της ανθρώπινης φύσης –οι μυριάδες εαυτοί– δεν είναι κοινοί σε όλους. Υπάρχουν ωστόσο ορισμένοι που τους μοιραζόμαστε. Οι αρχετυπικοί αυτοί εαυτοί είναι το Παιδί, το Θύμα, η Πόρνη και ο Σαμποτέρ, και αυτό που στην ιδανική περίπτωση εξυπηρετούν, είναι η επιβίωσή μας.

Τελευταία, το αρχέτυπο που με απασχολεί είναι ο Σαμποτέρ. Προβληματίστηκα αρκετά μέχρι να τον αναγνωρίσω. Είναι το κομμάτι μέσα μου που πισωγυρίζει και κολλάει στο παρελθόν, που σκέφτεται το μέλλον και πεισμώνει, που επικρίνει, μέμφεται, κουτσομπολεύει, αναβάλλει, ξεκινά και δεν ολοκληρώνει, που αποζητά απεγνωσμένα την αποδοχή, που δυσπιστεί και απελπίζεται, που αυτοκαταστρέφεται, τσακώνεται, παραπονιέται, μιλά και σκέφτεται αρνητικά, υπονομευτικά, περιοριστικά. Με λίγα λόγια, φαίνεται να φοβάται. Η αντιπαράθεση μαζί του είναι εξουθενωτική.

Την πρώτη φορά που εντόπισα τον Σαμποτέρ ήταν με μια νέα συνεργασία. «Τι πας να κάνεις τώρα;» Η φωνή μέσα στο κεφάλι μου με ξάφνιασε. Πράγματι, τι πήγαινα να κάνω; Είχα παραδώσει μια εργασία και προσπαθούσα να επικοινωνήσω με τον υπεύθυνο του λογιστηρίου. Μετά από δυο-τρία άκαρπα τηλεφωνήματα, άρχισα να σιγοβράζω. «Μήπως με εξαπατήσουν;», «Μήπως καθυστερήσουν την πληρωμή;», «Μήπως… μήπως…»

Σιγά-σιγά η οργή μέσα μου θέριεψε. Την τέταρτη μέρα ήμουν πια έτοιμη να εκραγώ. Ευτυχώς, καθώς ετοιμαζόμουν να απλώσω το χέρι στο ακουστικό για να τους τα ψάλλω, η φωνή μου έκοψε τη φόρα. «Τι πας να κάνεις; Μόλις ξεκίνησε η συνεργασία σου μαζί τους, δεν έχουν καλά-καλά περάσει δυο εβδομάδες από τότε που παρέδωσες. Ξέρεις πολύ καλά ότι οι πληρωμές γίνονται μετά από 20 μέρες. Γιατί βιάζεσαι;» Κοκάλωσα.

Σήμερα πάλι το πρωί, έπρεπε να σηκωθώ πιο νωρίς για να βρίσκομαι στις 9 στο κτήμα μιας φίλης για να τη βοηθήσω να μαζέψει τις ελιές της. Ξύπνησα στις 6 και με το που άνοιξα τα μάτια, άρχισε το παραμιλητό: «Πού να τρέχεις τώρα… Τι το ’θελες; Το σκυλί θα μείνει μόνο του πολλές ώρες. Άσε που μπορεί να βρέξει!» Μα είναι δυνατόν; Την περίμενα πώς και πώς αυτή τη μέρα στην εξοχή!

Ο Σαμποτέρ είναι ο καθρέφτης που αντανακλά το φόβο να αναλάβω την ευθύνη για τον εαυτό μου και για όσα δημιουργώ. Αν καταφέρω να τον κάνω σύμμαχό μου με πράξεις θάρρους και ακολουθώντας τη διαίσθησή μου, τότε θα με υπηρετεί λειτουργώντας ως ένστικτο το οποίο θα με παροτρύνει να ενεργώ βασιζόμενη στα προαισθήματά μου και όχι στη λογική σκέψη.

Μαθαίνοντας να ακούω τη φωνή του δεν επαναλαμβάνω τα ίδια λάθη, αποφεύγοντας έτσι προβλήματα και εξαντλητικές μάχες. Μπροστά μου ανοίγεται ορθάνοιχτος ο δρόμος της πνευματικής ωριμότητας, τον οποίο όμως πρέπει να διαβώ μονάχη.

Το θεϊκό δυναμικό μου, για να εκδηλωθεί σε όλο του το μεγαλείο, προϋποθέτει καταρχάς αυτογνωσία, και τον εαυτό μου τον γνωρίζω όταν έρχομαι σε άμεση αντιπαράθεση μαζί του. Δεν θέλω να ολοκληρωθώ, αν αυτό σημαίνει ότι θα είμαι μόνη. Δεν θέλω τη φώτιση, αν για να την πετύχω πρέπει να ζω σαν ασκητής.

Έτσι, βαθιά μέσα στο ασυνείδητό μου, δίνω ενέργεια στον Σαμποτέρ, σε εκείνη την πλευρά του εαυτού μου που συντηρεί το πρότυπο της σκιάς και τροφοδοτεί τον κατακερματισμό μου. Φοβάμαι να δυναμώσω επειδή τότε δεν θα μπορώ να ισχυριστώ ότι δεν είμαι υπεύθυνη για τις πράξεις μου. Για να αναλάβω προσωπική ευθύνη για την ποιότητα όχι μοναχά των πράξεών μου αλλά και της νοοτροπίας μου, χρειάζεται ισόβια πειθαρχία.

Τα αρχέτυπα της επιβίωσης μπορεί σε επιφανειακό επίπεδο να υπονομεύουν την πρόοδό μας, αν τα παρατηρήσουμε όμως πιο προσεκτικά, θα διαπιστώσουμε ότι στην πραγματικότητα μας προσκαλούν να πραγματώσουμε το δυναμικό μας. Η ελευθερία, άλλωστε, είναι μεγάλη ευθύνη και απαιτεί συνεχή και κοπιαστική εσωτερική εργασία αλλά και πειθαρχία.

Κάτι άλλο που παρατήρησα είναι ότι τα τέσσερα βασικά αρχέτυπα, καμιά φορά μπερδεύονται μεταξύ τους, ή συνεργάζονται, δυσκολεύοντας έτσι το έργο εντοπισμού τους. Στο παράδειγμα με τις ελιές, η φωνή του Σαμποτέρ ήταν παιδική, και τότε με την πληρωμή που καθυστερούσε ίσως να δανείστηκε τη μορφή της Πόρνης – ή μήπως του Θύματος;

Στην πορεία της ζωής καθένας μας διαμορφώνει πολλαπλές προσωπικότητες, πολλαπλά συμβόλαια με «εαυτούς» που ουσιαστικός τους ρόλος είναι να μας βοηθήσουν να αναπτυχθούμε.

Υιοθετούμε ρόλους για να ανταπεξέλθουμε στις προκλήσεις της ζωής. Τις περισσότερες φορές αυτό δεν γίνεται συνειδητά, με αποτέλεσμα κάποια στιγμή που η επίγνωση μάς χτυπά την πόρτα (αργά ή γρήγορα, η στιγμή αυτή πάντα έρχεται) ο πολύπλοκος εαυτός μας εκπλήσσει, μας σαστίζει. Τότε έχει έρθει η ώρα για να ασχοληθούμε με πλήρη συνείδηση με την αυτοπαρατήρηση.

Όταν παρατηρώ ποια πλευρά μου εκδηλώνεται μια δεδομένη στιγμή, αρχίζω σιγά-σιγά και με γνωρίζω πραγματικά. Και αν κάτι πάνω μου με δυσαρεστεί, αντί να το πνίγω, αντί να αποστρέφω το βλέμμα, να το αγνοώ, να το καταδικάζω, να προσπαθώ μάταια πολλές φορές να το αλλάξω, ανοίγω τα χέρια μου και το αγκαλιάζω. Τότε, αυτό νιώθοντας ότι επιτέλους δικαιώνεται, μου μιλά. Παύει να νιώθει ότι απειλείται και αρχίζει να συνεργάζεται, και τελικά από σκιά μετατρέπεται σε δάσκαλο.

Με αυτό τον τρόπο, αρχίζω να γνωρίζω ποια είμαι και εντέλει απελευθερώνομαι από τον ίδιο μου τον εαυτό. Οι καταναγκαστικές δεσμεύσεις, οι περιορισμοί δεν είναι άραγε πλάσματα του νου; Και ο νους δεν είναι κομμάτι μου;

Στο συναρπαστικό αυτό ταξίδι της αυτογνωσίας, γνωρίζω αυτό που εγώ η ίδια, με τη συμβολή βεβαίως πολλών ανθρώπων γύρω μου, αγαπητών και μη, δημιούργησα – έστω και ασυνείδητα: Εμένα. Και ίσως τώρα πάρω αυτό το εμένα και φτιάξω μια βελτιωμένη του εκδοχή, ένα νέο εαυτό, πιο άρτιο και ίσως πολύ πιο ευτυχισμένο. Στο χέρι μου είναι άλλωστε – όπως και τόσα άλλα!

Άλκηστη Κελεσίδη (ζωγράφος, γλύπτρια και μεταφράστρια)