1984: Ο Μεγάλος Αδελφός

«… Είτε συνέχιζε είτε σταματούσε να γράφει το ημερολόγιο δεν είχε σημασία. Η Αστυνομία Σκέψης θα τον έπιανε έτσι κι αλλιώς. Είχε διαπράξει – θα το είχε διαπράξει ακόμα κι αν δεν είχε πιάσει την πένα στα χέρια του – το βασικό έγκλημα που περιείχε όλα τ’ άλλα μέσα του. Έγκλημα της Σκέψης το έλεγαν. Το Έγκλημα της Σκέψης δεν ήταν κάτι που μπορούσε να κρύψει κανείς για πάντα. Μπορούσες να ξεγελάσεις με επιτυχία για λίγο ακόμα και για χρόνια, αλλά αργά ή γρήγορα, θα σ’ έπιαναν»

«…Το τι συνέβαινε στον αόρατο λαβύρινθο όπου οδηγούσαν οι αεροσωλήνες, δεν το ήξερε με λεπτομέρειες, αλλά το ήξερε σε γενικές γραμμές. Μόλις μαζεύονταν και γίνονταν η αντιπαραβολή όλων των διορθώσεων που ήταν απαραίτητες για κάθε αριθμό τεύχους των Τάιμς, αυτή η έκδοση ξανατυπωνόταν, η αρχική καταστρεφόταν και στη θέση της τοποθετούσαν στα αρχεία τη διορθωμένη. Αυτή η διαδικασία των συνεχών διορθώσεων δεν αφορούσε μόνο τις εφημερίδες αλλά και τα βιβλία, τα περιοδικά, τα φυλλάδια, τις αφίσες, τα έντυπα, τις ταινίες, τις ηχητικές εγγραφές, τα κινούμενα σχέδια, τις φωτογραφίες.

Αφορούσε κάθε είδος λογοτεχνίας ή εγγράφου που θα μπορούσε να έχει πολιτική ή ιδεολογική σημασία. Μέρα με τη μέρα και σχεδόν από λεπτό σε λεπτό το παρελθόν γινόταν παρόν. Έτσι κάθε προφητεία του Κόμματος μπορούσε να παρουσιαστεί σωστή με χειροπιαστές αποδείξεις. Δεν επιτρεπόταν να καταχωρηθεί καμιά πληροφορία, ή γνώμη που ερχόταν σε αντίθεση με τις ανάγκες της στιγμής. Όλη η ιστορία ήταν από δεύτερο χέρι, σβησμένη και ξαναγραμμένη τόσες φορές, όσες κρινόταν απαραίτητο. Από τη στιγμή που γινόταν η αλλαγή, σε καμία περίπτωση δεν μπορούσες ν’ αποδείξεις ότι έγινε οποιαδήποτε παραποίηση.»

«…-»Ήδη τώρα καταστρέφουμε τις συνήθειες της σκέψης που έχουν επιζήσει από την προ-Επαναστατική εποχή. Σπάσαμε τα δεσμά που ένωναν τους γονείς με τα παιδιά, τους άνδρες με τους άνδρες και τον άνδρα με τη γυναίκα. Κανένας δεν τολμά πια να εμπιστευτεί τη γυναίκα του, το παιδί του ή το φίλο του.

Τα παιδιά θα τα παίρνουνε απ’ τη μητέρα τους μόλις γεννιώνται, όπως παίρνει κανείς τα αυγά από την κότα. Οι νευρολόγοι εργάζονται πάνω σ’ αυτό τώρα. Δεν θα υπάρχει πίστη παρά μόνο για το Κόμμα, δε θα υπάρχει αγάπη παρά μόνο για τον Μεγάλο Αδερφό. Δε θα υπάρχει γέλιο, παρά μόνο το γέλιο του θριάμβου για κάποιο νικημένο εχθρό. Δε θα υπάρχει τέχνη, λογοτεχνία, επιστήμη. Όταν θα είμαστε παντοδύναμοι, δε θα την έχουμε πια ανάγκη την επιστήμη.

Δε θα υπάρχει πια η περιέργεια ούτε η χαρά της ζωής. Δε θα υπάρχει άμιλλα. Πάντα όμως -αυτό μην το ξεχνάς Ουίνστον – πάντα θα υπάρχει η μέθη της δύναμης, που ολοένα θα μεγαλώνει διαρκώς και ολοένα θα οξύνεται περισσότερο. Πάντα, σε κάθε στιγμή, θα υπάρχει η αγαλλίαση της νίκης, η συγκίνηση να ποδοπατάς έναν ανήμπορο εχθρό. Αν θέλεις μιαν εικόνα του μέλλοντος, φαντάσου μια μπότα να πατάει το πρόσωπο ενός ανθρώπου – για πάντα.»

Ο Τζορτζ Όργουελ γεννήθηκε στο Μοντιχάρι της Ινδίας το 1903, γιος κατώτερου διοικητικού υπαλλήλου. Η οικογένειά του επέστρεψε στην Αγγλία το 1911. Τα χρόνια 1917-1921 σπούδασε υπότροφος στο Ήτον, όπου πρωτοδημοσίευσε κείμενά του σε περιοδικά. Το 1922 διορίστηκε αξιωματούχος στην αστυνομία της Βιρμανίας, απ’ όπου παραιτήθηκε έξι χρόνια μετά, αμφισβητώντας το ρόλο του στην αποικιακή διοίκηση, την οποία οι ντόπιοι δεν αποδέχτηκαν ποτέ.

Έκτοτε έζησε για καιρό φτωχική ζωή στο Παρίσι και το Λονδίνο, αλλάζοντας περιστασιακά επαγγέλματα και συναναστρεφόμενος με περιθωριακούς. Επρόκειτο για μια συνειδητή από μέρους του απόρριψη του αστικού τρόπου ζωής, που συνοδεύτηκε από την πολιτική του ωρίμανση. Ο ίδιος χαρακτήριζε τον εαυτό του αναρχικό. Τα βιβλία του Οι αλήτες του Παρισιού και του Λονδίνου (1933), Μέρες της Μπούρμα (1934), Η κόρη του παπά (1935)

…και Ο δρόμος προς την αποβάθρα του Γουίγκαν (1937), δίνουν το χρονικό της περιόδου αυτής και καταγράφουν την εξέλιξη των ιδεών του. Από τις κορυφαίες στιγμές της ζωής του ήταν η συμμετοχή του στον ισπανικό Εμφύλιο. Στρατευμένος αρχικά στη δημοκρατική πολιτοφυλακή, πολέμησε και τραυματίστηκε, για να συγκρουστεί αργότερα και με τους κομμουνιστές. Στο βιβλίο του Πεθαίνοντας στην Καταλωνία (1938) αποτύπωσε μοναδικά τις εμπειρίες και τη δράση του.

Με την έκρηξη του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου τοποθετήθηκε διευθυντής της Ινδικής Υπηρεσίας του BBC, απ’ όπου αποχώρησε το 1943. Ως λογοτεχνικός συντάκτης, εν συνεχεία, στην εφημερίδα Tribune, διαμόρφωσε πολιτικές θέσεις με σοσιαλιστική κατεύθυνση, διαφοροποιημένος ωστόσο από την επίσημη γραμμή των Εργατικών. Στην περίοδο αυτή ανήκουν μερικά από τα καλύτερα δοκίμιά του.

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του έγραψε τα δύο βιβλία που του χάρισαν τη μεγάλη του φήμη. Το 1944 ολοκλήρωσε τη «Φάρμα των Ζώων», πολιτική αλληγορία εμπνευσμένη από τη Ρωσική Επανάσταση και τη σταλινική περίοδο της ΕΣΣΔ. Το βιβλίο τον έκανε πλούσιο και διάσημο. Το 1949 κυκλοφόρησε το περίφημο «1984″, κορυφαία ίσως στιγμή του συγγραφέα και πολιτικού στοχαστή. Με τη δράση τοποθετημένη στο μελλοντικό τότε έτος 1984, σκιαγραφεί αριστουργηματικά όσο και εφιαλτικά το ολοκληρωτικό αστυνομικό κράτος, όπου τα πάντα εξελίσσονται υπό την παρακολούθηση του Μεγάλου Αδελφού.

To 1950, λίγο πριν τον θάνατό του, μακριά από το αγαπημένο του νησί Τζούρα, ο Βρετανός λογοτέχνης απαγόρευσε ρητά τη συγγραφή της βιογραφίας του, κάτι που τελικά δεν τηρήθηκε από τους πολυάριθμους βιογράφους του. Ο Τζορτζ Όργουελ πέθανε τον Ιανουάριο του 1950 σε νοσοκομείο του Λονδίνου, σε ηλικία των 47 ετών.

Το 1984 ή Χίλια Εννιακόσια Ογδόντα Τέσσερα είναι η τελευταία μυθιστορηματική εργασία του Τζορτζ Όργουελ. Θεωρείται βιβλίο-σταθμός του 20ού αιώνα στην πολιτική σκέψη. Περιγράφει την ιστορία ενός ανθρώπου, του Γουίνστον Σμιθ, στον εφιαλτικό κόσμο της Ωκεανίας, μιας χώρας που βρίσκεται κάτω από ένα δυστοπικό απολυταρχικό καθεστώς, στο οποίο όλοι οι κάτοικοι βρίσκονται υπό συνεχή παρακολούθηση.

Ηχώρα βρίσκεται σε συνεχή πόλεμο με δύο άλλες υπερδυνάμεις και θυμίζει το απολυταρχικό καθεστώς του Στάλιν και οι άνθρωποί της ζουν υπό ιδιαίτερα καταπιεστικές συνθήκες (σταλινισμός). Ο Όργουελ έγραψε το βιβλίο το 1948 (από αναριθμητισμό αυτού του έτους προέρχεται και ο τίτλος του έργου) και το εξέδωσε το 1949. Έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και έχει επηρεάσει σημαντικά τον παγκόσμιο πολιτισμό. Χαρακτηριστική είναι η αναφορά στον Μεγάλο Αδελφό, τον (ανύπαρκτο) πολιτικό ηγέτη της χώρας. Ο Μεγάλος Αδελφός αποτελεί σήμερα έκφραση που υποδηλώνει καθεστώς παρακολούθησης.

Η κοινωνία που περιγράφεται στο βιβλίο είναι υπό κομμουνιστικού καθεστώτος και κυβερνάται από το «κόμμα». Το κόμμα παραποιεί τα στοιχεία παρόντος και παρελθόντος όποτε το κρίνει σκόπιμο, εξαφανίζει τους αντιφρονούντες χωρίς ίχνος και παρακολουθεί όλα τα μέλη του κόμματος. Το σύστημα είναι ειδικά σχεδιασμένο ώστε να μετατρέπει τους ανθρώπους σε πειθήνια όργανα και να συντηρεί τον εαυτό του εξαλείφοντας εγκαίρως οποιαδήποτε εν δυνάμει απειλή.

Κάνει χρήση οποιουδήποτε μέσου, ακόμα και του πολέμου, για να καταφέρει να περάσει απαρατήρητες τις πράξεις του. Όσον αφορά τους προλετάριους, οι οποίοι είναι η πλειοψηφία του πληθυσμού και δεν έχουν σχέση με το κόμμα, φροντίζουν να τους έχουν το επίπεδο χαμηλά απασχολώντας τους με ασήμαντα πράγματα (π.χ. τζόγο). Η ιστορία του 1984 ξεκινάει με τον κεντρικό χαρακτήρα, τον Γουίνστον Σμίθ ο οποίος είναι μέλος του κόμματος όντας δημόσιος υπάλληλος.

Είναι μόνος, φοβισμένος και μισεί την ζωή του όπως είναι και ακόμα περισσότερο μισεί τον «Μεγάλο Αδελφό». Μέσα του γνωρίζει πως δεν μπορεί να κάνει κάτι για να αλλάξει τα πράγματα όμως δεν μπορεί να αντέξει άλλο και την ζωή του ως έχει και μέσα του αργοπεθαίνει. Ξέρει πως δεν μπορεί να εμπιστευτεί κανέναν και συνεχώς καταπιέζει τον εαυτό το ώστε να μην δείχνει τα πραγματικά του συναισθήματα, καθώς αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πράγματα χειρότερα από τον θάνατο…

Δυστυχώς για αυτόν είναι από τους λίγους ανθρώπους που σκέφτεται και αυτό αποτελεί τον μεγαλύτερο κίνδυνο για την ζωή του. Είναι η αιώνια μάχη των συναισθημάτων με την λογική, η ανάγκη για ελευθερία ενάντια στο ένστικτο της αυτοσυντήρησης. Θεωρώ πως το 1984 είναι ένα βιβλίο που όλοι πρέπει να έχουν διαβάσει. Δεν είναι ένα απλό μυθιστόρημα αλλά ένα μάθημα ζωής, καθώς είναι αδιαμφισβήτητο πως αυτά που περιγράφονται σε κάποιον βαθμό γίνονται και σήμερα στην δική μας κοινωνία.

Ήδη δεν είναι μυστικό πως οι τηλεφωνικές γραμμές παρακολουθούνται και παραβιάζονται οι ελευθερίες μας. Αλλά εκτός από τα συνηθισμένα, υπάρχουν και άλλες μεγάλες αλήθειες, λιγότερο γνωστές, που αναδεικνύονται. Για παράδειγμα η σχέση της γλώσσας με την σκέψη (και αυτό ας γίνει μάθημα σε εμάς που παρακολουθούμε να πετσοκόβουν συνεχώς την γλώσσα μας) καθώς ο Μεγάλος Αδελφός περιορίζει την γλώσσα σε μια προσπάθεια να περιορίσει την σκέψη των ανθρώπων. Ενδιαφέρον καθώς και θλιβερό είναι επίσης – σε τέλεια αναλογία με το σήμερα – πως τέτοιες προσπάθειες γίνονται ευχαρίστως δεκτές από τον πολύ κόσμο.

Βλέπουμε ότι το σύστημα του Μεγάλου Αδελφού έχει επίτηδες απλοποιήσει υπερβολικά την γλώσσα, καταργώντας συνεχώς λέξεις, σε μία προσπάθεια να μειώσει το πνευματικό επίπεδο του κόσμου. Ποιος μπορεί να αρνηθεί την απλή αυτή αλήθεια, ότι δηλαδή το επίπεδο της γλώσσας αντικατοπτρίζει και το επίπεδο της κοινωνίας; Οι πρωτόγονες ανθρώπινες κοινωνίες είχαν απλές γλώσσες, ενώ οι νεότερες κοινωνίες ανέπτυσσαν πιο πολύπλοκες γλώσσες. Προόδευε η κοινωνία, εξελισσόταν και η γλώσσα.

Το τέλεια μελετημένο σύστημα του Μεγάλου Αδελφού μας δείχνει και άλλες αλήθειες, για παράδειγμα το πως μπορεί ακόμα και η σεξουαλική ανάγκη των ανθρώπων να χρησιμοποιηθεί προς όφελος του ίδιου του συστήματος. Επιπλέον βλέπουμε τις κατασκευασμένες ειδήσεις, οι οποίες σίγουρα δεν είναι αποκλειστική πατέντα του Μεγάλου Αδελφού. Στοιχεία αποκρύπτονται, παλιότερα άρθρα παραποιούνται, βιβλία ξαναγράφονται, οτιδήποτε κρίνεται απαραίτητο από το κόμμα.

Ενδιαφέρον επίσης είναι το πως πολλά πράγματα δεν απαγορεύονται νομικά, αλλά αρκούν για να διαγραφεί ο δράστης (όχι απλά να πεθάνει, αλλά να σβηστεί και κάθε ίχνος ύπαρξης του από παντού) και όλοι γνωρίζουν τους άγραφους αυτούς νόμους. Παρόλα αυτά, βλέπουμε πως το σύστημα ωθεί μερικές φορές τα μέλη του κόμματος στην παρανομία ώστε εκείνοι να νιώθουν συνεχώς φόβο.

Το κόμμα σπείρει την διχόνοια ανάμεσα στους ανθρώπους αλλά το ενδιαφέρον είναι ο τρόπος που το πετυχαίνει. Κάνει τον έναν να υποψιάζεται τον άλλον, καθώς ακόμα και μέλη της οικογένειας μπορεί να καταγγείλουν το ένα το άλλο. Κάθε ένας είναι ύποπτος, με εξουσία ζωής και θανάτου πάνω στον άλλον, καθώς μια αναφορά για «περίεργη συμπεριφορά» στην «Αστυνομία της Σκέψης» μπορεί να σημάνει το τέλος.

Κάθε κοινωνική συνοχή σπάει και κατά συνέπεια το σύστημα είναι απόλυτα ασφαλές, καθώς έτσι αποκλείει να καταφέρουν να βρεθούν μαζί οι εχθροί του. Οι άνθρωποι έχουν αποδεχτεί το γεγονός πως παρακολουθούνται, ακόμα και μέσα στα σπίτια τους, και μάλιστα το να προσπαθήσεις να αποφύγεις τις κάμερες είναι πράξη αξιόποινη και θανατηφόρα. Προπαγάνδα και Μάζα

Κατεβάστε το, σε pdf, διαβάστε το «1984: ο Μεγάλος Αδελφός» και αν μπορείτε Σ κ ε φ τ ε ί τ ε !