Χειμερινό Αδυνάτισμα – Οι ανάγκες του Ανθρώπου

Της διατροφολόγου Ορσαλίας Ψαρίδη

Άνευ των αναγκαίων αδύνατον και ζην και εύ ζην. Αριστοτέλης 384-322 π.χ.

Η ανάγκη ως ένοια, απο νωρίς είχε απασχολήσει τους αρχαίους Έλληνες. Στην Ορφική θεολογία χαρακτηρίζεται σαν αναπόφευκτη θεϊκή, βίαιη κάποιες φορές δύναμη (Νεωπλατωνικοί Δαμάσκιος, Ιερώνυμος), προσωποιημένη στην θεότητα Ανάγκη και ταυτιζόμενη συχνά με την Αδράστεια (αυτή από την οποία δεν μπορείς να αποδράσεις).
Κατά τον Πλάτωνα, η Ανάγκη γέννησε τις Μοίρες. Οι Μοίρες, οντότητες της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας, παριστάνονταν συνήθως ως τρεις γυναικείες μορφές που κλώθουν. Η κλωστή που κρατούν στα χέρια τους, συμβολίζει την ανθρώπινη ζωή,

Η πρώτη Μοίρα, η Κλωθώ (συμβολίζει το παρόν), γνέθει το νήμα της ζωής, η δεύτερη, η Λάχεσις (συμβολίζει το παρελθόν), μοιράζει τους κλήρους, καθορίζει τι θα “λάχε” – “τύχει” στον καθένα ( λαχείο). Η τρίτη, η Άτροπος (συμβολίζει το μέλλον), κόβει χωρίς δισταγμό, όταν έρθει η ώρα, την κλωστή της ζωής των ανθρώπων.
Οι Μοίρες, οι θυγατέρες της Ανάγκης, είναι επομένως οι δυνάμεις που ευθύνονται για τα καλά και τα κακά της ζωής του κάθε θνητού, καθ΄ όλη τη διάρκεια της ζωής του, από τη γέννηση μέχρι το θάνατό του.

Η ετυμολογία της λέξης είναι ασαφής. Η επικρατούσα άποψη βλέπει την ανάγκη βασίλισσα των πάντων: ανάγκη από το ρήμα ανάσσω=βασιλεύω,κυριαρχώ,εξουσιάζω (άναξ=βασιλιάς ) επειδή η ανάγκη κυριαρχεί των πάντων . (ΜΕΓΑ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ -ETYMOLOGICUM MAGNUM)

ΟΙ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

Ανάγκη είναι το απαραίτητο και αναπόφευκτο, μη υποκείμενο στην ανθρώπινη βούληση, θέληση και σκέψη.

Η ανάγκη, είναι το (δυσάρεστο) συναίσθημα της έλλειψης, το οποίο συνοδεύεται από την επιθυμία της εξάλειψής του, που ικανοποιείται (επιτυγχάνεται αυτό) με παροχή υλικών αντικειμένων και υπηρεσιών που ονομάζονται αγαθά. Ωστόσο υπάρχουν ανθρώπινες ανάγκες που η ικανοποίησή τους δεν απαιτεί την χρησιμοποίηση αγαθών όπως οι συναισθηματικές ανάγκες, οι ανάγκη για κοινωνική αποδοχή, ανάγκη για καταξίωση κ.α. (WIKIPEDIA)

To 1943 ο Αμερικανός ψυχολόγος Α.Μάσλοου, στην ερευνητική του εργασία “Η Θεωρία των ανθρώπινων κινήτρων” ιεράρχησε τις ανάγκες του ανθρώπου, εισάγοντας συγχρόνως την άποψη ενός μοντέλου υποκίνησης. Η ανάγκη που δεν έχει ικανοποιηθεί είναι ένας παράγοντας υποκίνησης για την δραστηριοποίηση μας, με στόχο την κάλυψη της .π.χ. Εάν πεινάς, θα δραστηροποιηθείς για να βρεις τροφή με οποιοδήποτε τρόπο, μπορεί να καλλιεργήσεις, να αγοράσεις, να ανταλλάξεις, να μαγειρέψεις η και να κλέψεις ακόμα.

Η κάλυψη των αναγκών είναι κλιμακωτή, ξεκινώντας από τις βασικές-θεμελιώδεις ανάγκες για να προχωρήσουμε στις ανώτερες.
Δεν χρειάζεται να καλυφθεί πλήρως κάποια ανάγκη, αλλά πρέπει να ικανοποιηθεί έστω σ’ έναν ελάχιστο βαθμό, πριν στραφούμε στην επόμενη .
Όλες οι ανάγκες είναι εξ΄ ίσου σημαντικές και κλιμακώνονται ως εξής :

– φυσιολογικές ανάγκες/βασικές

– ανάγκη για ασφάλεια

– ανάγκη για κοινωνική αποδοχή

– ανάγκη αυτοεκτίμησης

– ανάγκη αυτοπραγμάτωσης

H ΠΥΡΑΜΙΔΑ ΤΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ΚΑΤΑ MASLOW

OI ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ

Η τροφή ανήκει στις πρωταρχικές – θεμελιώδεις ανάγκες του ανθρώπου, απαραίτητη για τη διατήρηση της ζωής όσο ο ήλιος, ο αέρας και το νερό.

Η τροφή περιέχει διάφορα συστατικά (πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, λίπη, μέταλλα, ιχνοστοιχεία, βιταμίνες,
νερό) με τα οποία:

-Αναπτύσσεται το σώμα.

-Αναπληρώνονται οι φθορές του οργανισμού.

-Διατηρείται σταθερή η θερμοκρασία του σώματος και εξασφαλίζονται οι λειτουργίες του οργανισμού.

-Δημιουργείται ενέργεια – δύναμη για κίνηση και εργασία.

Για να καλυφθούν, οι ανάγκες του οργανισμού, θα πρέπει η τροφή να είναι πλήρης συστατικών και σε ποσότητα επαρκή να καλύψει τις οργανικές απαιτήσεις.
Σύμφωνα με την Παραδοσιακή Κινέζικη Ιατρική, η τροφή είναι ένας από τους κύριους φορείς qi (ζωτική ενέργεια) το οποίο είναι απαραίτητο για τη συγκρότηση, διατήρηση και ανάπτυξη της ζωής. ‘Ετσι, η τροφή θα πρέπει να παρέχει qi στον άνθρωπο, σε δυναμική, ανάλογη με τις ανάγκες του.

ΟΙ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΤΟΝ ΧΕΙΜΩΝΑ

Το σώμα, ο οργανισμός, τον χειμώνα έχει αυξημένες ανάγκες. Το ανοσοποιητικό σύστημα χρειάζεται να είναι υγιές, δυνατό και αποτελεσματικό, το σώμα να διατηρείται ζεστό και να παρέχει την απαραίτητη ενέργεια για τις οργανικές λειτουργίες και τις δραστηριότητες του ατόμου.

Η διατροφή και ο τρόπος ζωής εν γένει, σκοπό θα πρέπει να έχουν την ενδυνάμωση, διοχέτευση και διατήρηση του qi.
Ο οργανισμός διαθέτει μηχανισμούς που τον ειδοποιούν και ρυθμίζει ανάλογα τις λειτουργίες του και την βιολογική του συμπεριφορά.

Το βιολογικό μας ρολοϊ, ο Κιρκάδιος ρυθμός ο οποίος ρυθμίζει βιολογικά όλες τις (γνωστές) μορφές ζωής και λειτουργεί μέσω των αισθήσεων, ευαίσθητος στις αλλαγές του φωτός και τις αντίστοιχες αλλαγές θερμοκρασίας, δίνει μηνύματα ευθυγράμμισης και προσαρμογής στον οργανισμό.

Ένας άλλος μηχανισμός ευνοεί την εναποθήκευση λίπους τον χειμώνα και στήριξε την επιβίωση του ανθρώπου, απο την απαρχή της παρουσίας του στον πλανήτη. ΄Οταν η τροφή είναι άφθονη, ο οργανισμός αποθηκεύει ένα μέρος της, υπό μορφή λίπους, ώστε σε περίπτωση έλλειψης τροφής-ενέργειας, να ανασύρει την συμπυκνωμένη αποθηκευμένη ενέργεια και να επιβιώσει. Παράλληλα, το θερμοπροστατευτικό λίπος βοήθησε τους μακρυνούς προγόνους μας να επιβιώσουν, όταν μέσα στους μακρείς πολικούς χειμώνες, δυσκολευόντουσαν να βρουν τροφή και ζεστασιά.

ΑΠΩΛΕΙΑ ΒΑΡΟΥΣ ΤΟΝ ΧΕΙΜΩΝΑ

Το εγχείρημα της απώλειας βάρους τον χειμώνα, άρχικά φαίνεται δύσκολο και απαιτητικό, καθώς ο οργανισμός έχει την τάση να συγκρατεί και να αποθηκεύει. Και θα είναι δύσκολο, εάν παραβλέψουμε τις ανάγκες του οργανισμού και προσπαθήσουμε να παρακάμψουμε τους μηχανισμούς και τις λειτουργίες του.

Τα κιλά τα οποία παίρνουμε τον χειμώνα και ειδικά την περίοδο των γιορτών, οφείλονται τόσο στην αύξηση της ποσότητας της τροφής μας, όσο και στην αύξηση λιπαρών τροφών, σακχάρων και αλκοολούχων ποτών. Σε συνδυασμό με την μειωμένη κίνηση και δραστηριότητα λόγω του κρύου και της μικρής διάρκειας της ημέρας, όσο και με την χειμερινή ανία και δυσθυμία που ενδεχομένως υποβόσκουν, οι ανάγκες αυξάνονται και συγχέονται και το φαγητό καλείται να καλύψει και άλλες πλην των βασικών όπως συναισθηματικές κ.α.

Με την οπτική της ΠΚΙ, τα επιπλέον κιλά (ανεξαρτήτως διατροφής, αιτίας, εποχής, ηλικίας και φύλου)είναι σύμπτωμα ανισορροπίας. Δεν ασχολείται με την απώλεια βάρους άμεσα και μετωπικά, αλλά ερευνά και ασχολείται με τις προϋπάρχουσες συνθήκες που εξωτερικεύτηκαν με την εμφάνιση του συμπτώματος αυτού και εργάζεται πάνω στην εξισορρόπηση. Όσο αποκαθίσταται η ισορροπία, τόσο χάνονται τα κιλά.

Η εξισορρόπηση που χρειάζεται ο οργανισμός, σχετίζεται τόσο με την διατροφή όσο και με την κίνηση και τον τρόπο ζωής γενικότερα.

Η Δυτική Διαιτητική στηρίζεται στην Χημεία των τροφών και στα συστατικά τους όπως εξετάζονται εργαστηριακά και πριν καταναλωθούν.

Η Ανατολική Διαιτητική στηρίζεται περισσότερο στην Αλχημεία που επιτελείται στον οργανισμό αφού καταναλωθεί κάθε τροφή (κυρίως μετά την πέψη). Ασχολείται λιγότερο με τα συστατικά της τροφής και περισσότερο με τις ενεργειακές ιδιότητες και δράσεις της.

Οι λεπτοφυείς ουσίες των τροφών έχουν ιδιότητες και δράσεις, χαρακτήρα και κινήσεις που έχουν μελετηθεί και χαρτογραφηθεί από την αρχαιότητα. Τόσο ο Ιπποκράτης, ο Γαληνός και ο Διοσκουρίδης όσο και η Παραδοσιακή Κινέζικη Ιατρική, η Ayurveda και η Παγκόσμια λαϊκή σοφία έχουν χαρακτηρίσει και κατατάξει τις τροφές σύμφωνα με τις ιδιότητες και τις δράσεις τους, ώστε με μέσον την ορθή επιλογή, να μπορεί η τροφή να παίζει κάθε φορά, έναν από τους πολλούς ρόλους της (θεραπευτικός, αποτοξινωτικός, ενδυναμωτικός, διατροφή για αδυνάτισμα, για τεκνοποίηση κ.α.)

ΤΡΟΦΕΣ YIN – ΤΡΟΦΕΣ YANG

Η πιο σημαντική κατηγοριοποίηση στην Ανατολική Ιατρική και Διαιτητική είναι σε σχέση με την ενέργεια yin και ενέργεια yang.

Οι τροφές κατατάσσονται σύμφωνα με τον χαρακτήρα τους, ο οποίος προκύπτει από παράγοντες όπως θερμοκρασία, γεύση, κίνηση αλλά και στην επίδραση που θα φέρουν στο σώμα, μετα την πέψη. Η θερμοκρασία είναι η ενεργειακή και όχι αυτή της τροφής (κρύα, χλιαρή κ.α.) την ώρα που τρώμε.

΄Ετσι η τροφή μπορεί να φέρει μία από τις ακόλουθες πέντε (5) ενέργειες- θερμοκρασίες : καυτή, θερμή, ουδέτερη, δροσερή, κρύα.

Οι θερμές τροφές, έχουν την τάση να κινούν την ενέργεια εξωτερικά και ανοδικά, θερμαίνοντας το σώμα από μέσα προς τα έξω.

Οι καυτές τροφές θερμαίνουν το σώμα έντονα αρχικά και μετά εξισορροπούν την υπερβολή, δροσίζοντάς το, μέσω της εφίδρωσης.

Οι θερμές και καυτές (ενεργειακά) τροφές δίνουν στο σώμα, άρα και στον τρόπο που κινείται και ζει καθημερινά ο άνθρωπος,
κίνηση, δραστηριότητα, ενεργητικότητα, ώθηση, επιτάχυνση, επέκταση (yang).

Οι δροσερές και κρύες τροφές έχουν την τάση να κατευθύνουν την ενέργεια εσωτερικά και καθοδικά, ψυχραίνοντας πρώτα τον κορμό και τα άκρα.

Οι δροσερές και κρύες τροφές δίνουν στο σώμα, άρα και στον άνθρωπο δροσιά, λίγη η καθόλου κίνηση, αδράνεια, επιβράδυνση (yin)

Από την ανάλυση αυτή εύκολα συμπεραίνεται οτι τον χειμώνα (εποχή yin) ο οργανισμός χρειάζεται κυρίως ενέργεια yang. Το ίδιο ισχύει και για το αδυνάτισμα. Οι συνθήκες (όπως περιγράφηκαν πιο πάνω) που παίρνουμε κάποια κιλά τις γιορτές και τον χειμώνα γενικά, είναι κατάσταση υπερβολής yin. Για να αδυνατίσουμε πρέπει να αυξήσουμε το yang του οργανισμού.

Yin μεταβολισμός = αργός μεταβολισμός

Διατροφή με χαρακτήρα yang μπορεί να περιλαμβάνει τροφές yang, ουδέτερες τροφές με σχετική ισορρπία yin και yang, τρόπους μαγειρικής yang. Χρειάζεται να περιλαμβάνει και κάποιο ποσοστό τροφών yin ώστε να επιτύxουμε μια εξισορρόπηση και όχι μια υπερβολή yang. To ποσοστό αυτό εξατομικεύεται.

Τροφές Yin

-Αναπτύσσονται μέσα στη γή και στο σκοτάδι

-Είναι μαλακές ,με υψηλή περιεκτικότητα σε νερό, κρύες η δροσερές

-Είναι γλυκές η ανάλατες

-Είναι ωμές, πολύ τεμαχισμένες, πολτοποιημένες, βρασμένες η ατμομαγειρευμένες

-Είναι μίγμα πολλών συστατικών

-Είναι βιομηχανοποιημένες

-Περιέχουν πρόσθετα και συντηρητικά

(Δεν χρειάζεται να συνυπάρχουν όλοι οι παράγοντες για να χαρακτηρισθεί μία τροφή ως yin τροφή.)

Ζάχαρη, τομάτα (σε όλες τις μορφές πλην της λιαστής), μαρούλι (κάθε τύπος), αγγούρι, μελιτζάνα, πιπεριά, σέλινο, μπρόκολο, κουνουπίδι,
σπανάκι, κινέζικο λάχανο, κολοκυθάκια, μανιτάρια Pleurotus, κεχρί, κριθάρι, σιτάρι, φαγόπυρο, φάβα, πεπόνι, καρπούζι, αχλάδι, μπανάνα, εσπεριδοειδή, ρόδι, φράουλες, τροπικά φρούτα, φύκια, στρείδια, μύδια, ασπράδια αυγών, σησαμέλαιο, κρέμα γάλακτος, γιαούρτι, γάλα, μαλακό άσπρο τυρί, χυμός φρούτων, χυμός λαχανικών, smoothies, αλκοόλ, νερό, πράσινο τσάι, παγωτό κ.α.

Τροφές Yang

-Αναπτύσσονται στον αέρα και κάτω από το φως του ήλιου

-Είναι σκληρές, με μικρή περιεκτικότητα σε νερό, στεγνές, καυτές, ζεστές

-Είναι αρωματικές, αλμυρές η πικάντικες, με έντονη γεύση

-Είναι αρκετά καθαρές στη σύστασή τους

-Καλλιεργούνται και αναπτύσσονται με φυσικούς τρόπους

-Τροφές ψητές

(Δεν χρειάζεται να συνυπάρχουν όλοι οι παράγοντες για να χαρακτηρισθεί μία τροφή ως yang τροφή.)

Κρεμμύδι, σκόρδο, πράσσο, κορίανδρος, σπαράγγια, βερύκοκκα, ροδάκινα, κάστανα, κολοκύθα, δαμάσκηνα, καρύδια, κουκουνάρι, κύμινο, γαρύφαλλο, κανέλλα, ginger, καπνός, μουστάρδα, σκληρό αλμυρό τυρί, κρόκος αυγού, κυνήγι, κατσίκι, μοσχάρι, αλάτι, αvocado, miso, tamari, φασκόμηλο, θυμάρι, ρίγανηκ.α.

Ουδέτερες τροφές με ισορροπία yin -yang

Ρύζι αναποφλοίωτο, καλαμπόκι, πατάτα, γλυκοπατάτα, καρότα, λάχανο,
πατζάρια, ρέβες, σελινόριζα, celery, ροβίτσα, κινόα, kamut, αμάρανθος, βρώμη, φακές, φασόλια σόγιας, mung beans, φυστίκια (αραχίδες), φυστίκια Αιγίνης, cashews, μαύρο σουσάμι, ηλιόσποροι, σταφύλια, ελιές, χοιρινό, πουλερικά, γάλα σόγιας και άλλα προϊόντα σόγιας κ.α.

Τα όρια της ενέργειας είναι ασαφή. Στην διαιτητική όταν εξετάζουμε τις τροφές ενεργειακά, το αποτέλεσμα προκύπτει τόσο λαμβάνοντας υπ΄όψιν βασικά χαρακτηριστικά όσο και ως προϊόν σύγκρισης.π.χ. Τα ψάρια του ποταμού που κολυμπούν αντίθετα στο ρεύμα είναι πιο yang από τα ψάρια της ακτής η του ιχθυοτροφείου Η τα ανάλατα αμύγδαλα είναι πιό yin από τα αλατισμένα.

Η κατανόηση της yin και yang ενέργειας των τροφών χρειάζεται παρατήρηση και χρόνο. Η κατανόηση της φύσης μας και των αναγκών μας επίσης. Οι οδηγίες που δίδονται εδώ, είναι εισαγωγικές και γενικής φύσεως, χρειάζονται δε, προσαρμογή και εξατομίκευση.

Ο σύγχρονος άνθρωπος πάσχει από υπερβολή (βλαπτικού) yin . (*Θα αναλυθεί σε άλλο άρθρο)

Αυτό είναι η αιτία όλων των σύγχρονων ασθενειών, σωματικών η ψυχικών

Α-σθένεια=χωρίς σθένος – δηλ.χωρις σωματική η ψυχική δύναμη -δηλ. κατάσταση yin

Οι περισσότερες διατροφικές προτάσεις για απώλεια βάρους ακόμα και μέσα στον χειμώνα, είναι προτάσεις με χαρακτήρα yin. H μικρή ποσότητα φαγητού, οι φρέσκιες πολύχρωμες σαλάτες, οι δροσεροί αναζωογονητικοί χυμοί φρούτων, λαχανικών και smoothieς είναι τροφές yin, κατάλληλες για ορισμένες ιδιοσυγκρασίες και για άλλη εποχή. Η διατροφική αυτή αντιμετώπιση τείνει να είναι περισσότερο βλαπτική και βίαιη για τον οργανισμό απο τα επιπλέον κιλά και τις συσσωρευμένες τοξίνες.

Ακούστε το σώμα και τις ανάγκες του, εκτιμήστε σωστά τα οργανικά και προσωπικά όρια, ενεργοποιήστε τους μηχανισμούς του οργανισμού και αδυνατίστε τρώγοντας.
Δύσκολα θα ξαναπάρετε τα κιλά που θα χάσετε τρώγοντας, εξισορροπώντας και ενδυναμώνοντας τον οργανισμό σας.

ΟΡΣΑΛΙΑ ΨΑΡΙΔΗ – ΔΙΑΤΡΟΦΟΛΟΓΟΣ TCM

ΠΗΓΗ