2000 χρόνια παρακμής

Σήμερα ισχύει μάλλον το αντίθετο. Αλλά ίσως τελικά οι λαοί του Βορρά που στο μεταξύ έχουν δημιουργήσει σταθερά πολιτεύματα να είναι φτωχοί στο πνεύμα· θα είχαν διαφορετικά δεχτεί να γίνει, με δικά τους έξοδα, ανταλλαγή της χωρίς αξία δραχμής με το ευρώ; Από την άλλη μεριά, πρόκειται για μια πράξη που βασίζεται σε κίνητρα που σχετίζονται με υψηλό πνεύμα. Η δραχμή ήταν το παλαιότερο νόμισμα της ηπείρου, με αυτή είχαν πληρώσει ήδη ο Λεωνίδας, ο Περικλής ή ο Ευριπίδης. Άνθρωποι, στο πουγκί των οποίων η δραχμή ηχούσε, έδωσαν στη Γη το όνομά της και δημιούργησαν τα πολιτισμικά της θεμέλια.

Όποιος θέλει να βεβαιωθεί για το πόσο μοναδική είναι η ακτινοβολία της αρχαίας Ελλάδας αρκεί να κάνει μια βόλτα σε ευρωπαϊκές συλλογές γλυπτών, να δει τα κλασικιστικά κτίρια στις μεγαλουπόλεις της Δύσης ή να ρίξει μια ματιά στον ουρανό. Αν εξαιρέσουμε τη Γη (Erde), όλοι οι πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος έχουν ονόματα αρχαίων ελληνικών θεοτήτων (έξι σε λατινική μορφή). Ακόμα και ο τελευταίος δορυφόρος του πλανήτη Δία φέρει ένα όνομα από την αρχαία ελληνική μυθολογία.

Ακόμα και ο ορίζοντας των αστεριών έχει κατακτηθεί από μυθολογικό προσωπικό της Ελλάδος [Hellas], από τον Ωρίωνα, τον Ηρακλή, την Κασσιόπη μέχρι τους Διόσκουρους και τις Πλειάδες και ως τον Περσέα και την Ανδρομέδα. Οι πύραυλοι με τους οποίους οι αμερικανοί αστροναύτες προσγειώθηκαν στην Σελήνη είχαν το όνομα του Απόλλωνα, κάτι που ως ένα βαθμό ήταν μια συνεπής επιλογή.

Οι Έλληνες (Griechen) ανακάλυψαν τη δημοκρατία, την τραγωδία, την φιλοσοφία, τους ολυμπιακούς αγώνες, το συμπόσιο και τα γραπτά φωνήεντα – ένας λόγος παραπάνω για να έχουν οι απόγονοί τους πλέον το δικαίωμα να πληρώνουν τα χρέη τους σε Ευρώ;

Αλλά ποιοί είναι τέλος πάντων οι απόγονοί τους; «Ούτε μια σταγόνα από το αίμα των παλιών ηρώων δεν ρέει χωρίς ανάμειξη στις φλέβες των σημερινών Νεοελλήνων», συμπέρανε το 1830 ο ασιανολόγος Jakob Philipp Falmerayer και κατέκρινε τους σύγχρονούς του φιλέλληνες: «Η επαινετική συμπόνοια σας πάει χαμένη σε ένα εκφυλισμένο γένος, στους απόγονους εκείνων των σλάβων βαρβάρων / παλιανθρώπων (Unhold), που κατέπεσαν τον 5ο και 6ο αιώνα στην βυζαντινή αυτοκρατορία και ξερίζωσαν την ελληνική εθνότητα (Hellenische Nationalität) από τον κορμό ως τη ρίζα». Επίσης, στην εποχή του Fallmerayer δεν είχαν ήδη ξεκινήσει οι μεγάλες μετακινήσεις πληθυσμών από τους Τούρκους.

Πράγματι οι σημερινοί Έλληνες δεν πρέπει να έχουν καμιά πλέον συγγένεια με εκείνους που κατοικούσαν στην χώρα στην αρχαιότητα και δημιούργησαν αυτόν τον καταπληκτικό πολιτισμό. Σε ένα νότιο άκρο της Πελοποννήσου, στη χερσόνησο της Μάνης μπορεί να ζουν οι τελευταίοι «πραγματικοί» Έλληνες, έτσι όπως οι τελευταίοι «πραγματικοί» Κέλτες έχουν εγκατασταθεί στην Ιρλανδία και οι τελευταίοι «πραγματικοί» Αιγύπτιοι είναι οι Κόπτες. Και τι γίνεται με τους τελευταίους «πραγματικούς» πρόγονους των Γερμανών [Germanen]? Αχ, ας το αφήσουμε το θέμα καλύτερα.

Οι σύγχρονοι Έλληνες αποδεικνύουν οπωσδήποτε την ανομοιότητά τους με τους προγόνους τους σε σχεδόν καθημερινή βάση. Η χώρα [Land] που γέννησε τον Σωκράτη και τον Πλάτωνα, τον Μύρωνα και τον Φειδία, τον Πίνδαρο και τον Σοφοκλή, τον Πυθαγόρα και τον Θουκυδίδη δεν διαθέτει σήμερα κανένα σημαντικό ποιητή, συνθέτη, καλλιτέχνη των εικαστικών τεχνών ή φιλόσοφο. Επίσης κανένα διεθνή σταρ σε οποιαδήποτε άλλο είδος (η Κάλας ήταν η τελευταία και η μοναδική). Από την εποχή του El Greco η Ελλάς [Hellas] δεν έχει παρουσιάσει κανένα διεθνούς φήμης ζωγράφο. Σχεδόν ποτέ δεν συζητιέται στην Ευρώπη κάποιο φιλμ από την Ελλάδα. Οι σημαντικότεροι ποιητές της σύγχρονης εποχής είναι εκείνοι οι στατιστικολόγοι που κατάφεραν να παραπλανήσουν την Ευρωπαϊκή Ένωση ότι ο κρατικός προϋπολογισμός είναι υγιής και πως η διαθέσιμη αγροτική επιφάνεια της χώρας υπερβαίνει την συνολική της γεωγραφική επιφάνεια.

Όποιος θέλει να γίνει κάποιος, πηγαίνει στο εξωτερικό. Κάμποσοι διεθνούς φήμης Ἐλληνες φυσικοί και κοσμολόγοι εργάζονται στις ΗΠΑ. Ο πιο γνωστός Έλληνας των ημερών μας λέγεται Otto Rehhagel, ο τρόπος παιχνιδιού της ομάδας του είναι περίπου τόσο ελκυστικός όσο ένα προάστιο της Αθήνας. Τέσσερα από τα επτά αρχαία θαύματα του κόσμου βρίσκονταν στην Ελλάδα: σήμερα οι Έλληνες κατασκευαστές έργων καταφέρνουν κατορθώματα της αξίας εκείνων των κατασκευαστικών ομάδων που ξεκίνησαν να σκάβουν ένα τούνελ από τις δυο άκρες ενός βουνού κοντά στην Κοζάνη και κατέληξαν να κάνουν λάθος στη μέση γύρω στα 35 μέτρα. Μετά από κάθε σεισμό γίνονται συζητήσεις στην κοινή γνώμη μήπως θα έπρεπε τελικά να χτίζονται αντισεισμικές κατασκευές. Εδώ και 2000 χρόνια η χωροταξία / πολεοδομία [Stadtplanung] δεν αποτελεί θέμα συζήτησης. Η μισή Αττική είναι στο μεταξύ γεμάτη με οικισμούς από μπετόν απίστευτης ασχήμιας. Σωροί από σκουπίδια, διαβρωμένα εδάφη και περιβόητες δασικές πυρκαγιές είναι σήμερα το χαρακτηριστικό της Ελλάδας όπως κάποτε ήταν ναοί, τρίποδες και αφιερωματικές αναθυμιάσεις από τους βωμούς.

Η Αθήνα το 1800 ήταν ένας λεκές στον χάρτη με 5000 κατοίκους που βοσκούσαν τα ζώα τους δίπλα στα αρχαία μνημεία, το 1900 κατοικούσαν εκεί 130000 άνθρωποι, σήμερα είναι πάνω από τρία εκατομμύρια. Η εκρηκτική ανάπτυξη, μια συνέπεια συλλογικής απόδρασης από την επαρχία, πραγματοποιήθηκε στην πρωτεύουσα όπως και αλλού χωρίς στόχο και σχέδιο και μετέτρεψε την Αθήνα σε ένα βρωμερό Μολώχ, για τον οποίο φημίζεται σήμερα η «κοιτίδα της Δημοκρατίας». Ως λογική συνέπεια ξεκίνησε από τη δεκαετία του ᾽80 μια παροδική φυγή από τις πόλεις. Πολυάριθμοι ξέφρενοι οικισμοί ξεπήδησαν κατά μήκος της ακτής, περίπου ένα εκατομύριο παράνομα [Schwarze] κτίρια για την δροσεράδα του καλοκαιριού, των οποίων η κολοσσιαία κακογουστιά αποδεικνύει πως η γνώση για τις αναλογίες που κάποτε επικρατούσε σε αυτό το κομμάτι της γης έχει πλέον χαθεί εντελώς. «Η πόλη που έχει πολλούς κατοίκους μπορεί μόνο με μεγάλη δυσκολία να τακτοποιηθεί, ίσως και καθόλου», έγραψε ο Αριστοτέλης. Οι σημερινοί Έλληνες αποδεικνύουν πως μπορούν να μετατρέψουν ακόμα και μικρά μέρη χωρίς καθόλου κόπο σε κατάσταση απόλυτης παραμέλησης.

Στην αρχαιότητα η Ελλάδα [Griechenland] ήταν μια από τις σημαντικότερες ναυτικές δυνάμεις. Η χώρα διαθέτει μέχρι σήμερα με 14000 χιλιόμετρα ακτογραμμή έναν από τους μεγαλύτερους στόλους στον κόσμο. Και όμως, όποιος επιβιβάζεται σε ελληνικό πλοίο της γραμμής, ξέρει τι τον περιμένει: η συνέχεια της Οδύσσειας με τουριστικά μέσα.

Η Ελλάς [Hellas] διαθέτει μια μόνο λυρική σκηνή και μια μόνο σοβαρή αίθουσα συναυλιών. Στη χώρα του Ορφέα και του εκτελεστή της λύρας Απόλλωνα η τέχνη της μουσικής δεν πέρασε στην πραγματικότητα ποτέ πέρα από το στάδιο της λαϊκής μουσικής [Volksmusik]. Οι έρευνες Pisa, στις οποίες η Ελλάδα καταλαμβάνει τις τελευταίες θέσεις, δεν λαμβάνονται καθόλου υπόψη ούτε από τους πολιτικούς ούτε από τα μέσα ενημέρωσης.

Η Ελλάδα φαίνεται πως είναι το ιδανικό παράδειγμα για τη θεωρία του ιστορικού των ιδεών Oswald Sprenger ότι οι πολιτισμοί είναι οργανισμοί, οι οποίοι ακολουθούν απαραίτητα έναν κύκλο ζωής από την παιδική ηλικία προς την άνθηση και την ωριμότητα και μέχρι την παρακμή. Οπωσδήποτε η πτώση από ένα ύψος που παρόμοιό του δεν υπάρχει διαρκεί στο μεταξύ σχεδόν 2000 χρόνια.

Αυτό που διαχώριζε την αρχαία Ελλάδα από τους υπόλοιπους πολιτισμούς της αρχαιότητας (με την εξαίρεση της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας) ήταν η έλλειψη μιας κεντρικής εξουσίας, ενός απόλυτου μονάρχη – οπωσδήποτε ένα αποτέλεσμα των γεωγραφικών συνθηκών, αλλ᾽ όμως συνδεδεμένο με κάποιο μυστήριο τρόπο με την εξουσία της ιδέας της άμιλλας. Η Έρις, η θεά της διχόνοιας, υπάρχει κατά τον Ησίοδο με διπλή μορφή: Η μία «προωθεί τον άσχημο πόλεμο και την διαφωνία», η άλλη «υποχρεώνει ακόμη και τον ακαμάτη άνθρωπο στην εργασία. Όσο κοιτάει ο ένας, που του λείπουν τα αγαθά, προς τον άλλο που είναι πλούσιος, τόσο βιάζεται να σπείρει και να φυτεύσει και να βελτιώσει τον οίκο του […] Καλή είναι αυτή η Έριδα για τον άνθρωπο». Την ύπαρξη του φθόνου στον κόσμο οι Έλληνες την ανήγαγαν σε μια συμπονετική θεότητα. «Τον φθόνο τον αποφεύγει μόνο εκείνος που δεν είναι άξιος του δικού του φθόνου» λέει η βασίλισσα των Μυκηνών Κλυταιμνήστρα στην τραγωδία Αγαμέμνων του Αισχύλου.

Η έννοια αυτή διαπερνούσε όλη την καθημερινότητα, οι Έλληνες [Hellenen] δεν μπορούσαν να εννοήσουν με άλλο τρόπο τις ενέργειές τους παρά μόνο σε καθεστώς άμιλλας. «Όπου και αν κοιτάξουμε, συναντούμε στους Έλληνες μια στάθμιση του ίδιου τους του εαυτού», γράφει ο ιστορικός Christian Meier. «Η στάθμιση αυτή πραγματοποιούνταν σε καθημερινή βάση στην αγορά που ήταν ο χώρος συνάντησης».

Όχι μόνο οι αθλητές και οι πολεμιστές βρίσκονταν σε καθεστώς συνεχούς άμιλλας – βέβαια οι τελευταίοι στον Όμηρο και τον Ηρόδοτο δεν «κατατάσσονται» μόνο με βάση τα κατορθώματά τους αλλά επιπλέον και με βάση την ομορφιά τους· η φιλοδοξία να είναι κανείς ο πρώτος κέντριζε και τους τραγουδιστές και τραγωδούς, τους ρήτορες και τους ζωγράφους. «Εμπρός, εσείς που είστε οι καλύτεροι χορευτές ανάμεσα στους Φαίακες», αναφωνεί ο βασιλιάς Αλκίνοος που φιλοξενεί τον Οδυσσέα, «χορέψτε μας κάτι ώστε ο ξένος να αναφέρει τότε στο σπίτι του πόσο μπροστά από τους άλλους είμαστε στον χορό και το τραγούδι, στα αγωνίσματα και στη ναυτική τέχνη». Το περίφημο Συμπόσιο του Πλάτωνα είναι ένα συμπόσιο μόνο σε ό,τι αφορά την εξωτερική μορφή, στην πραγματικότητα λαμβάνει χώρα ένας ανταγωνισμός ως προς το ποιος από τους συμμετέχοντες θα εκφωνήσει τον καλύτερο λόγο σχετικά με τον έρωτα. Ακόμα και οι θρησκευτικές τελετές περιελάμβαναν και αγώνες, δεν τραγουδούσαν ομαδικά ως χορωδία όλοι μαζί αλλά περισσότεροι τραγουδιστές διαγωνίζονταν αναμεταξύ τους.

Ολόκληρες πόλεις συναγωνίζονταν για το ποια έχει τους σημαντικότερους αθλητές και καλλιτέχνες ή τους ομορφότερους ναούς. Η ελληνική δημοκρατία αποτελεί στην ουσία την προσπάθεια να δημιουργηθούν άριστες συνθήκες ανταγωνισμού και να αποφευχθεί η απόλυτη επικράτηση του ενός. Ακόμα και ο εξοστρακισμός είχε ως σκοπό του τον αγώνα. «Αυτός είναι ο πυρήνας της ελληνικής [hellenisch] αντίληψης περί άμιλλας: απεχθάνεται την επικράτηση του ενός και φοβάται τους κινδύνους που αυτή φέρνει, επιθυμεί, ως αντίδοτο απέναντι στην διάνοια – μια δεύτερη διάνοια», πίστευε ο Friedrich Nietzsche. Τίποτε δεν έχει απομείνει από το πνεύμα αυτό στο σημερινό κράτος της διαφθοράς που φθάνει μέχρι το επίπεδο της κυβέρνησης.

Η σκοτεινή πλευρά της συνεχούς άμιλλας ήταν η αγριότητα με την οποία αυτός ο «άσωτος λαουτζίκος καλλιτεχνών» (liederliches Artistenvölkchen] (Thomas Mann) προχωρούσε σε εμφύλιους πολέμους. Με τον Πελοποννησιακό πόλεμο (431-404 π.Χ.) η χώρα διέγραψε στην ουσία μόνη της τον εαυτό της από τους πρωταγωνιστές της ιστορίας. Στο τέλος του δυο από τις πόλεις που είχαν συνασπιστεί με την Σπάρτη απαίτησαν να μετατρέψουν την ηττημένη Αθήνα σε «βοσκοτόπι για πρόβατα» – οι Σπαρτιάτες φυσικά αρνήθηκαν και απλώς έριξαν τα τείχη της πόλης.

Αν συνδέσει κανείς την παρακμή του ελληνικού [griechisch] πολιτισμού με την κατάπτωση της ιδέας της άμιλλας, τότε αυτή ξεκινά ήδη με την εξουσία των Μακεδόνων βασιλέων Φιλίππου του 2ου και Μεγάλου Αλεξάνδρου. Μετά την κατάληψη της Ελλάδας από τους Ρωμαίους το 146, οι Έλληνες παρέλαβαν την ιδέα πως από εδώ και πέρα είναι «Ρωμαίοι» [Römer] – μέχρι σήμερα χαρακτηρίζουν τους εαυτούς τους και τον Ελληνισμό [Griechentum] ως «Ρωμιοσύνη». Η Ρώμη, σε αντιδιαστολή, «έκανε δικές της τις ελληνικές επιστήμες και ολόκληρο τον ελληνικό πολιτισμό» όπως έγραψε ο ιστορικός Πλούταρχος.

Το 326 μ.Χ. ο ρωμαίος αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ο 1ος ανακηρύσσει το Βυζάντιο, εξαιτίας της ιδανικής γεωγραφικής του θέσης, ως νέα πρωτεύουσα Κωνσταντινούπολη· μετά από τέσσερα χρόνια η πόλη εγκαινιάζεται. Με στόχο τον καλλωπισμό της ο αυτοκράτορας διατάσσει μια από τις βαρβαρότερες κλοπές έργων τέχνης όλων των εποχών. Πολυάριθμες ελληνικές πόλεις λεηλατούνται, τα γλυπτά των σημαντικότερων γλυπτών της Αττικής απάγονται. Ακόμα και το τεράστιο ολόσωμο άγαλμα του Απόλλωνα στους Δελφούς φτάνει έτσι στην Κωνσταντινούπολη και αποκτά ένα νέο κεφάλι: του Κωνσταντίνου.

Έλληνες αρχιτέκτονες ολοκλήρωσαν στην Κωνσταντινούπολη το τελευταίο αρχιτεκτονικό τους αριστούργημα: ο Ανθέμιος από τις Τράλλεις και ο Ισίδωρος από τη Μίλητο δημιούργησαν την Αγία Σοφία που εγκαινιάστηκε το 537. Την ώρα που άνθιζε η Κωνσταντινούπολη, ερήμωναν οι πάλαι ποτέ τόσο σημαντικές πόλεις της Ελλάδας. Τα (αρχαία) ελληνικά [Griechisch] ήταν βέβαια την εποχή αυτή η επίσημη γλώσσα της βυζαντινής αυτοκρατορίας, όμως η κεντρική εξουσία, η λατρεία του αυτοκράτορα και ο εκχριστιανισμός κατέστρεψαν την αρχική καλλιτεχνική νοοτροπία. Το πόσο άλλαξαν συνολικά οι συνθήκες καταδεικνύει το γεγονός ότι τον όγδοο αιώνα ξέσπασε, στην χώρα [Land] όπου κάποτε όλοι οι δημόσιοι χώροι ήταν γεμάτοι με γλυπτά θεών, μια φιλονικία για το αν επιτρέπεται ή όχι η δημιουργία ιερών εικόνων. Φυσικά πρόκειται εδώ και πολύ καιρό αποκλειστικά και μόνο για την απεικόνιση χριστιανικών μορφών.

«Για κάθε λαό έχει οριστεί μια προθεσμία», παρατήρησε ο προφήτης Μωάμεθ, εντελώς ανάλογα με τον ιστορικό φιλόσοφο Σπένγκλερ, αλλά 1.000 χρόνια νωρίτερα. Η οριστική παρακμή της Ελλάδας σφραγίστηκε ακριβώς από τους Οθωμανούς. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453 η Ελλάδα περιέπεσε σχεδόν για τέσσερις αιώνες σε οθωμανική κυριαρχία. Γκρεμίστηκαν οι σταυροί από την Αγία Σοφία. Η τουρκοκρατία ήταν για τους περισσότερους Έλληνες συμφορά. Στο εξής ήταν άνθρωποι δεύτερης κατηγορίας, υφίσταντο τα παιδέματα της ξένης κυριαρχίας και τη διείσδυση ξένων στη χώρα τους, ιδίως Αλβανών. Το 1822 τουρκικά στρατεύματα κατέσφαξαν πάνω από 20.000 Έλληνες στο νησί Χίο, ενώ άλλοι 45.000 πουλήθηκαν σκλάβοι.

Μετά την ανεξαρτησία η ελληνοτουρκική σύγκρουση εξακολούθησε να φουσκώνει. Το φρικτό αποκορύφωμα ήταν η λεγόμενη μικρασιατική καταστροφή του 1923: Ενάμισι εκατομμύριο ελληνικής καταγωγής κάτοικοι της Μικράς Ασίας, που ζούσαν εκεί αιώνες, εκδιώχθηκαν από τους Τούρκους, ενώ στη δεκαετία του 1950 προστέθηκαν ακόμα μερικές εκατοντάδες χιλιάδες από την Ιστανμπούλ/Κωνσταντινούπολη και την Αίγυπτο.

Στο πεπρωμένο των Αθηναίων η Ακρόπολη αντικατοπτρίζει την ιστορία παρακμής της χώρας. Τον έκτο αιώνα ο Παρθενώνας μετατράπηκε σε χριστιανική εκκλησία. Τον καιρό του Βυζαντίου, κατοικούσε στην Ακρόπολη ο επαρχιακός διοικητής, ενώ μετά την άλωση από τους Οθωμανούς ο διοικητής της πόλης. Οι Τούρκοι μετέτρεψαν τον Παρθενώνα σε τζαμί (με πρόσθετο μιναρέ), ενώ το Ερεχθείο για σύντομο διάστημα είχε γίνει χαρέμι. Κατά την πολιορκία της Αθήνας από τους βενετούς το 1687 μια βολή κανονιού πέτυχε το ναό τον οποίο οι Τούρκοι χρησιμοποιούσαν για πυριτιδαποθήκη. Το υπέροχο κτίσμα έπαθε ανεπανόρθωτες ζημιές.

Ιδίως για τους φιλέλληνες Γερμανούς κλασικούς, μεγάλο θέμα δεν ήταν μόνο οι ίδιοι οι αρχαίοι αλλά και η λύπη για την απώλεια εκείνου του κόσμου. «Η Αττική, η ηρωίδα έπεσε / στα ερείπια των όμορφων αιθουσών από μάρμαρο / στέκεται μοναχός του λυπημένος πια ο γερανός», παραπονιόταν ο Hölderlin. «Αυτό που είναι απαραίτητο να ζήσει αθάνατο στο τραγούδι», παρηγοριόταν ο Schiler, «πρέπει να χαθεί στη ζωή».

Πιο πεζά, αλλά όχι λιγότερο λυπητερά, εκφράστηκε ο Γάλλος συγγραφέας και διπλωμάτης François-René de Chateaubriand μετά από μια επίσκεψη του ναού του Ποσειδώνα στο ακρωτήριο Σούνιο το 1806: «Γύρω μου υπάρχαν τάφοι, σιωπή, καταστροφή, θάνατος και μερικοί Έλληνες ναύτες που κοιμόντουσαν χωρίς έννοιες και σκέψεις πάνω στα ερείπια της Ελλάδας [Griechenland]. Εγκατέλειψα αυτό το θεϊκό μέρος για πάντα, το κεφάλι μου γεμάτο με την μεγαλοσύνη του στο παρελθόν και την σημερινή του κατάπτωση».

Η κατάπτωση έχει τελειώσει σήμερα, η παρακμή είναι αντιθέτως πανταχού παρούσα. Δεν βρίσκεται όμως ολόκληρη η περιοχή της Μεσογείου, η Ιταλία παραδείγματος χάρη, σε μια αντίστοιχη κατάσταση; Κατά ένα μέρος μόνο. Οι Ιταλοί είναι τουλάχιστον ακόμα στην κορυφή της υφηλίου σε θέματα μόδας και πάνω από όλα στην κουζίνα. Ελληνική μόδα; Ελληνικό ντιζάιν; Δεν έχω ακούσει ποτέ τίποτε. Και όσοι έχουν υψηλές γαστριμαργικές απαιτήσεις αποφεύγουν για τα καλά την ελληνική κουζίνα.

Ο μάγειρας Μίθαικος ο Σικελός, που τουλάχιστον αναφέρεται από τον Πλάτωνα, ίσχυε ανάμεσα στους σύγχρονούς του ως ο «Φειδίας της κουζίνας» – σήμερα δεν υπάρχει κανένας γνωστός καλλιτέχνης της κουζίνας και σε όλη τη χώρα μόνο τρία εστιατόρια με αστέρια Michelin (στα δύο από αυτά με γαλλική μαγειρική).

Ο Αρχέστρατος από την Γέλα, ένας ταξιδιώτης γκουρμέ τύπος από τον 4ο αιώνα π.Χ., περηφανεύεται στην Ηδυπάθειά του για ένα ψάρι από την Ρόδο: «Αν δεν θέλουν να σου το πουλήσουν, τότε πάρ᾽ το με τη βία. Ύστερα θα μπορείς να αφεθείς με ησυχία στην τύχη σου.» Σήμερα η τύχη αυτή ονομάζεται μερικές φορές ξινίλα.

Για κάθε είδους ξινίλα είναι επίσης κατάλληλο, με ελάχιστες εξαιρέσεις, το κρασί από την Ελλάδα. Το κρασί από την Αττική διέθετε στην αρχαιότητα μια εξαιρετική φήμη και ήταν αντικείμενο επαίνων μέχρι υπερβολής. Μια βασική διαφορά μεταξύ πολιτισμού και βαρβαρότητας για τους αρχαίους Έλληνες ήταν ότι οι βάρβαροι πίναν μπύρα. Σήμερα είναι μάλλον οι βάρβαροι αυτοί που πίνουν ελληνικό κρασί.

Το να γεννηθεί κανείς Έλληνας είναι «ευγενής κατάρα» έγραψε η ηθοποιός και για πολλά χρόνια υπουργός πολιτισμού της Ελλάδας Μελίνα Μερκούρη στην αυτοβιογραφία της. «Για καταπληκτικά πολλούς ανθρώπους αυτό σημαίνει προφανώς, ότι προσωπικά ο ίδιος έκτισε την Ακρόπολη, ίδρυσε τους Δελφούς, ανακάλυψε το θέατρο και εφεύρε την έννοια της δημοκρατίας».