Διαφημίσεις
Ο Τύπος δεν ασχολούνταν με σκάνδαλα,
ούτε σκανδαλιζόταν από τις σχέσεις των κρατούντων με τους μεγιστάνες του
πλούτου. Είχε έρθει άλλωστε το πλήρωμα του χρόνου για να εκπληρωθεί το
Τάμα του Έθνους.
ούτε σκανδαλιζόταν από τις σχέσεις των κρατούντων με τους μεγιστάνες του
πλούτου. Είχε έρθει άλλωστε το πλήρωμα του χρόνου για να εκπληρωθεί το
Τάμα του Έθνους.
Στους έντονα αντικοινοβουλευτικούς καιρούς μας, ένα δόλιο φάντασμα
πλανιέται στον αέρα: ο ισχυρισμός περί «τιμιότητας» των δικτατόρων που
κατέλαβαν πραξικοπηματικά την εξουσία το 1967 για να την επιστρέψουν
πριν από 36 χρόνια, σαν βρεγμένες γάτες, «στους πολιτικούς».
πλανιέται στον αέρα: ο ισχυρισμός περί «τιμιότητας» των δικτατόρων που
κατέλαβαν πραξικοπηματικά την εξουσία το 1967 για να την επιστρέψουν
πριν από 36 χρόνια, σαν βρεγμένες γάτες, «στους πολιτικούς».
Πρόκειται βέβαια για μύθο, θεμελιωμένο στη μίζερη εικόνα των
επιζώντων «πρωταιτίων» – αφού πρώτα έχασαν την εξουσία, στερήθηκαν όσα
είχαν παράνομα καρπωθεί και υπέστησαν τις οικονομικές συνέπειες της
κοινωνικής απομόνωσής τους. Ακόμη κι αυτή η εικόνα δεν αφορά, ωστόσο,
παρά ελάχιστους πρωτεργάτες της δικτατορίας. Αγνοεί την οικονομική
ευμάρεια πάμπολλων μεσαίων ή «πολιτικών» στελεχών της, που η νομική
κατασκευή περί «στιγμιαίου αδικήματος» άφησε παντελώς ατιμώρητα ν’
απολαμβάνουν τα αποκτήματά τους.
επιζώντων «πρωταιτίων» – αφού πρώτα έχασαν την εξουσία, στερήθηκαν όσα
είχαν παράνομα καρπωθεί και υπέστησαν τις οικονομικές συνέπειες της
κοινωνικής απομόνωσής τους. Ακόμη κι αυτή η εικόνα δεν αφορά, ωστόσο,
παρά ελάχιστους πρωτεργάτες της δικτατορίας. Αγνοεί την οικονομική
ευμάρεια πάμπολλων μεσαίων ή «πολιτικών» στελεχών της, που η νομική
κατασκευή περί «στιγμιαίου αδικήματος» άφησε παντελώς ατιμώρητα ν’
απολαμβάνουν τα αποκτήματά τους.
Την επιβίωση του μύθου διευκολύνει η χαώδης διαφορά του τότε με το
σήμερα, όσον αφορά τη δυνατότητα δημόσιας συζήτησης για παρόμοια
ζητήματα. Επί χούντας η ραδιοτηλεόραση ήταν κρατική (κι αυστηρά
προπαγανδιστική), ενώ ο Τύπος περνούσε από δρακόντεια λογοκρισία.
Οποιαδήποτε έρευνα ή ακόμη και νύξη για κρατικά σκάνδαλα ήταν απλά
αδιανόητη. χαρακτηριστικό το κύριο άρθρο του Γιάννη Καψή στον
«Ταχυδρόμο» (24.5.74), όταν η δικτατορία Ιωαννίδη δημοσιοποίησε το
(παπαδοπουλικό) «σκάνδαλο των κρεάτων»:
σήμερα, όσον αφορά τη δυνατότητα δημόσιας συζήτησης για παρόμοια
ζητήματα. Επί χούντας η ραδιοτηλεόραση ήταν κρατική (κι αυστηρά
προπαγανδιστική), ενώ ο Τύπος περνούσε από δρακόντεια λογοκρισία.
Οποιαδήποτε έρευνα ή ακόμη και νύξη για κρατικά σκάνδαλα ήταν απλά
αδιανόητη. χαρακτηριστικό το κύριο άρθρο του Γιάννη Καψή στον
«Ταχυδρόμο» (24.5.74), όταν η δικτατορία Ιωαννίδη δημοσιοποίησε το
(παπαδοπουλικό) «σκάνδαλο των κρεάτων»:
«Δεν είναι καινούρια η υπόθεση. Μήνες ολόκληρους οι φήμες οργίαζαν.
Κι όμως κανείς δεν τολμούσε. Κανείς δεν είχε το θάρρος να μεταβάλη τον
ψίθυρο σε καταγγελία. Κι όσο οι φήμες απλώνονταν, αγκαλιάζοντας όλο και
περισσότερους υπεύθυνους και μη, τόσο μεγάλωνε κι ο φόβος μήπως θίξουμε
τα κακώς κείμενα. Ηταν μια ‘συνωμοσία κραυγαλέας σιωπής’, χάρη και στη
δρακόντεια νομοθεσία που ρυθμίζει -και συμπιέζει- την ενάσκηση του
λειτουργήματός μας».
Κι όμως κανείς δεν τολμούσε. Κανείς δεν είχε το θάρρος να μεταβάλη τον
ψίθυρο σε καταγγελία. Κι όσο οι φήμες απλώνονταν, αγκαλιάζοντας όλο και
περισσότερους υπεύθυνους και μη, τόσο μεγάλωνε κι ο φόβος μήπως θίξουμε
τα κακώς κείμενα. Ηταν μια ‘συνωμοσία κραυγαλέας σιωπής’, χάρη και στη
δρακόντεια νομοθεσία που ρυθμίζει -και συμπιέζει- την ενάσκηση του
λειτουργήματός μας».
Μετά τη Μεταπολίτευση, ο Τύπος ξεχείλισε βέβαια από πληροφορίες για
σκάνδαλα της χουντικής επταετίας. Ομως αυτά θεωρούνταν τότε -και σωστά-
απλές παρωνυχίδες μπροστά στα υπόλοιπα εγκλήματα της δικτατορίας.
σκάνδαλα της χουντικής επταετίας. Ομως αυτά θεωρούνταν τότε -και σωστά-
απλές παρωνυχίδες μπροστά στα υπόλοιπα εγκλήματα της δικτατορίας.
Απολαβές και «ασυλία»
Το πρώτο πράγμα που φρόντισαν να κάνουν οι ηγέτες της χούντας, ήταν
να αυγατίσουν τα εισοδήματά τους –σε σχέση όχι μόνο με τους ώς τότε
δημοσιοϋπαλληλικούς μισθούς τους, αλλά και με τις απολαβές της
ανατραπείσας κοινοβουλευτικής «φαυλοκρατίας». Με τον Α.Ν. 5 του 1967, ο
μισθός του πρωθυπουργού υπερδιπλασιάστηκε (από 23.600 σε 45.000 δρχ),
των υπουργών και υφυπουργών αυξήθηκε από 22.400 σε 35.000 δρχ, ενώ
θεσπίστηκαν -για πρώτη φορά- ημερήσια «εκτός έδρας» 1.000 και 850 δρχ
αντίστοιχα («Πολιτικά Θέματα» 5.10.73).
να αυγατίσουν τα εισοδήματά τους –σε σχέση όχι μόνο με τους ώς τότε
δημοσιοϋπαλληλικούς μισθούς τους, αλλά και με τις απολαβές της
ανατραπείσας κοινοβουλευτικής «φαυλοκρατίας». Με τον Α.Ν. 5 του 1967, ο
μισθός του πρωθυπουργού υπερδιπλασιάστηκε (από 23.600 σε 45.000 δρχ),
των υπουργών και υφυπουργών αυξήθηκε από 22.400 σε 35.000 δρχ, ενώ
θεσπίστηκαν -για πρώτη φορά- ημερήσια «εκτός έδρας» 1.000 και 850 δρχ
αντίστοιχα («Πολιτικά Θέματα» 5.10.73).
Ακολούθησαν κι άλλες «τακτοποιήσεις», όπως η καταχρηστική
στεγαστική αποκατάσταση «αξιωματικών διαδραματισάντων εξέχοντα ρόλον»
στο πραξικόπημα με ειδική ρύθμιση του 1970 («Πολιτικά Θέματα» 8.2.75).
στεγαστική αποκατάσταση «αξιωματικών διαδραματισάντων εξέχοντα ρόλον»
στο πραξικόπημα με ειδική ρύθμιση του 1970 («Πολιτικά Θέματα» 8.2.75).
Οι δικτάτορες θεσμοθέτησαν τέλος τη μελλοντική ασυλία τους, με
ρυθμίσεις που κάνουν τα σημερινά κουκουλώματα να μοιάζουν με παιδικό
παιχνίδι. Η χουντική νομοθεσία «περί ευθύνης υπουργών» (Ν.Δ. 802 της
30.12.1970) περιείχε «μεταβατική διάταξη» (§ 48) βάσει της οποίας δίωξη
υπουργού ή υφυπουργού της χούντας μπορούσε να γίνει μόνο με απόφαση των
…συναδέλφων τους. Επιπλέον, όλα τα «εγκλήματα δια τα οποία δεν ησκήθη
ποινική δίωξις μέχρι της ημέρας συγκλήσεως» της μελλοντικής Βουλής,
θεωρούνταν αυτομάτως παραγεγραμμένα!
ρυθμίσεις που κάνουν τα σημερινά κουκουλώματα να μοιάζουν με παιδικό
παιχνίδι. Η χουντική νομοθεσία «περί ευθύνης υπουργών» (Ν.Δ. 802 της
30.12.1970) περιείχε «μεταβατική διάταξη» (§ 48) βάσει της οποίας δίωξη
υπουργού ή υφυπουργού της χούντας μπορούσε να γίνει μόνο με απόφαση των
…συναδέλφων τους. Επιπλέον, όλα τα «εγκλήματα δια τα οποία δεν ησκήθη
ποινική δίωξις μέχρι της ημέρας συγκλήσεως» της μελλοντικής Βουλής,
θεωρούνταν αυτομάτως παραγεγραμμένα!
Προϋπόθεση για την ατιμωρησία συνιστούσε, φυσικά, η επιτυχία της
ελεγχόμενης επιστροφής στον κοινοβουλευτισμό «αλά τουρκικά». Η εξέγερση
του Πολυτεχνείου τίναξε όμως το εγχείρημα στον αέρα, με αποτέλεσμα τον
κάθετο θεσμικό διαχωρισμό της Μεταπολίτευσης απ’ το προηγούμενο
καθεστώς.
ελεγχόμενης επιστροφής στον κοινοβουλευτισμό «αλά τουρκικά». Η εξέγερση
του Πολυτεχνείου τίναξε όμως το εγχείρημα στον αέρα, με αποτέλεσμα τον
κάθετο θεσμικό διαχωρισμό της Μεταπολίτευσης απ’ το προηγούμενο
καθεστώς.
Τα μαύρα κρέατα
Το μόνο σκάνδαλο που εκκαθαρίστηκε δικαστικά επί χούντας,
αποκαλύφθηκε για λόγους προπαγανδιστικής «νομιμοποίησης» της ανατροπής
του Παπαδόπουλου απ’ τον Ιωαννίδη. Πρόκειται για την (κυριολεκτικά
δύσοσμη) «υπόθεση των κρεάτων», με βασικούς κατηγορούμενους τον πρώην
υφυπουργό Εμπορίου Μιχαήλ Μπαλόπουλο και το Γεν. Διευθυντή του
Υπουργείου (και διορισμένο πρόεδρο της ΑΔΕΔΥ) Ζαφείριο Παπαμιχαλόπουλο.
αποκαλύφθηκε για λόγους προπαγανδιστικής «νομιμοποίησης» της ανατροπής
του Παπαδόπουλου απ’ τον Ιωαννίδη. Πρόκειται για την (κυριολεκτικά
δύσοσμη) «υπόθεση των κρεάτων», με βασικούς κατηγορούμενους τον πρώην
υφυπουργό Εμπορίου Μιχαήλ Μπαλόπουλο και το Γεν. Διευθυντή του
Υπουργείου (και διορισμένο πρόεδρο της ΑΔΕΔΥ) Ζαφείριο Παπαμιχαλόπουλο.
Το κατηγορητήριο αφορούσε ποικίλες παρανομίες, με κυριότερη τη
«δωροληψία κατά συρροήν» από μεγαλεμπόρους για τη μονοπωλιακή εξασφάλιση
αδειών εισαγωγής κρέατος –με αποτέλεσμα παράνομες ανατιμήσεις
(«καπέλα») σε βάρος των καταναλωτών. Επιμέρους πτυχή του σκανδάλου
συνιστούσε η απαγόρευση διάθεσης ντόπιων ζώων, ώστε να πουληθούν τα
προβληματικά κρέατα Αργεντινής που «μαύριζαν» και «δεν τάθελε ο κόσμος».
Στη δίκη πρόκυψε ανάμιξη του Παττακού – αναγνώστηκε, μάλιστα, και
διαταγή του (21.9.72) «όπως διατεθούν το ταχύτερον εις την κατανάλωσιν»
τα επίμαχα προϊόντα.
«δωροληψία κατά συρροήν» από μεγαλεμπόρους για τη μονοπωλιακή εξασφάλιση
αδειών εισαγωγής κρέατος –με αποτέλεσμα παράνομες ανατιμήσεις
(«καπέλα») σε βάρος των καταναλωτών. Επιμέρους πτυχή του σκανδάλου
συνιστούσε η απαγόρευση διάθεσης ντόπιων ζώων, ώστε να πουληθούν τα
προβληματικά κρέατα Αργεντινής που «μαύριζαν» και «δεν τάθελε ο κόσμος».
Στη δίκη πρόκυψε ανάμιξη του Παττακού – αναγνώστηκε, μάλιστα, και
διαταγή του (21.9.72) «όπως διατεθούν το ταχύτερον εις την κατανάλωσιν»
τα επίμαχα προϊόντα.
Ο Μπαλόπουλος καταδικάστηκε σε 3,5 χρόνια φυλάκιση, ποινή που το
1976 μειώθηκε σε 14 μήνες. Δεν διώχθηκε, αντίθετα, για την επίδοση που
τον έκανε ευρύτερα διάσημο: το «μπαλόσημο» που (φέρεται να) εισέπραττε
ως γραμματέας του ΕΟΤ, με το παρατσούκλι «ο κύριος 10%».
1976 μειώθηκε σε 14 μήνες. Δεν διώχθηκε, αντίθετα, για την επίδοση που
τον έκανε ευρύτερα διάσημο: το «μπαλόσημο» που (φέρεται να) εισέπραττε
ως γραμματέας του ΕΟΤ, με το παρατσούκλι «ο κύριος 10%».
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι σχετικές ημερολογιακές εγγραφές του
διπλωμάτη Γεωργίου Χέλμη, γαμπρού του Μαρκεζίνη. «Φαίνεται πως συνελήφθη
ο Μπαλόπουλος, πρώην του Τουρισμού, για οικονομικά σκάνδαλα και
καταδιώκεται ο Παύλου, γαμπρός του Παττακού, επίσης για οικονομικά
σκάνδαλα (υπόθεσις κρεάτων)», σημειώνει στις 21.1.74, για να συμπληρώσει
στις 5.2: «Για τα σκάνδαλα, πιστεύει ο Μομφεράτος ότι τίποτε δεν
πρόκειται να προωθήσουν, διότι φοβούνται να έλθουν εις αντιθέσεις και,
άλλωστε, δεν έχουν μάρτυρες να καταθέσουν». Με τη δημοσιοποίηση της
δίωξης, εκτιμά τέλος «ότι κατά την δίκη θα προκύψουν και στοιχεία για
άλλες υποθέσεις (ίσως σκάνδαλα στον τουρισμό κά)» («Ταραγμένη διετία»,
Αθήνα 2006, σ.123, 129 & 161).
διπλωμάτη Γεωργίου Χέλμη, γαμπρού του Μαρκεζίνη. «Φαίνεται πως συνελήφθη
ο Μπαλόπουλος, πρώην του Τουρισμού, για οικονομικά σκάνδαλα και
καταδιώκεται ο Παύλου, γαμπρός του Παττακού, επίσης για οικονομικά
σκάνδαλα (υπόθεσις κρεάτων)», σημειώνει στις 21.1.74, για να συμπληρώσει
στις 5.2: «Για τα σκάνδαλα, πιστεύει ο Μομφεράτος ότι τίποτε δεν
πρόκειται να προωθήσουν, διότι φοβούνται να έλθουν εις αντιθέσεις και,
άλλωστε, δεν έχουν μάρτυρες να καταθέσουν». Με τη δημοσιοποίηση της
δίωξης, εκτιμά τέλος «ότι κατά την δίκη θα προκύψουν και στοιχεία για
άλλες υποθέσεις (ίσως σκάνδαλα στον τουρισμό κά)» («Ταραγμένη διετία»,
Αθήνα 2006, σ.123, 129 & 161).
Η «νέα φαυλοκρατία»
Η δυσοσμία δεν περιοριζόταν ωστόσο στα κρέατα. Επτά μήνες μετά το
πραξικόπημα, ο εκδότης του «Ελεύθερου Κόσμου» (και κεντρικός
προπαγανδιστής της χούντας) Σάββας Κωσταντόπουλος εξομολογείται γραπτά
στον παλιό του πάτρωνα Κωνσταντίνο Καραμανλή: «Λυπούμαι, διότι είμαι
υποχρεωμένος να μνημονεύσω και ένα άλλο εκτάκτως λυπηρόν φαινόμενον.
Ενεφανίσθη και αναπτύσσεται μία νέο-φαυλοκρατία (ατομικά ρουσφέτια,
προσωπικαί εξυπηρετήσεις, τακτοποιήσεις συγγενών, ατομική προβολή κοκ)»
(«Αρχείο Καραμανλή», τ.7ος, σ.50).
πραξικόπημα, ο εκδότης του «Ελεύθερου Κόσμου» (και κεντρικός
προπαγανδιστής της χούντας) Σάββας Κωσταντόπουλος εξομολογείται γραπτά
στον παλιό του πάτρωνα Κωνσταντίνο Καραμανλή: «Λυπούμαι, διότι είμαι
υποχρεωμένος να μνημονεύσω και ένα άλλο εκτάκτως λυπηρόν φαινόμενον.
Ενεφανίσθη και αναπτύσσεται μία νέο-φαυλοκρατία (ατομικά ρουσφέτια,
προσωπικαί εξυπηρετήσεις, τακτοποιήσεις συγγενών, ατομική προβολή κοκ)»
(«Αρχείο Καραμανλή», τ.7ος, σ.50).
Παρά τη στενή σχέση του με το καθεστώς, ο Κωσταντόπουλος διατήρησε
την ίδια γνώμη μέχρι τέλους. Αναλύοντας το Δεκέμβριο του 1973 στον
Καραμανλή την ανατροπή του Παπαδόπουλου, τονίζει πως «είχε υποστεί το
καθεστώς και αυτός προσωπικώς ηθικήν φθοράν εις την συνείδησιν των
Ενόπλων Δυνάμεων. Μεγάλην ζημίαν του έκαμε η σύζυγός του και ο ταξίαρχος
Μ. Ρουφογάλης, τον οποίον είχε τοποθετήσει εις την ΚΥΠ. Εκαμαν
προκλητικάς ενεργείας (εντυπωσιακοί γάμοι, θορυβώδεις δεξιώσεις,
δημόσιαι εμφανίσεις με μεγαλοπλουσίους, επίδειξις πλούτου κλπ). Μοιραίον
ρόλον έπαιξαν και οι γαμβροί ωρισμένων παραγόντων του καθεστώτος (του
κ. Σ. Παττακού και άλλων). Εδημιουργήθη μία αποπνικτική ατμόσφαιρα
σκανδάλων δια την οποίαν δεν δυνάμεθα ακόμη να γνωρίζωμεν μέχρι ποίου
σημείου ανταπεκρίνετο εις την πραγματικότητα. Πάντως, αντιστοιχία υπήρχε
οπωσδήποτε» (όπ.π., σ.203-5).
την ίδια γνώμη μέχρι τέλους. Αναλύοντας το Δεκέμβριο του 1973 στον
Καραμανλή την ανατροπή του Παπαδόπουλου, τονίζει πως «είχε υποστεί το
καθεστώς και αυτός προσωπικώς ηθικήν φθοράν εις την συνείδησιν των
Ενόπλων Δυνάμεων. Μεγάλην ζημίαν του έκαμε η σύζυγός του και ο ταξίαρχος
Μ. Ρουφογάλης, τον οποίον είχε τοποθετήσει εις την ΚΥΠ. Εκαμαν
προκλητικάς ενεργείας (εντυπωσιακοί γάμοι, θορυβώδεις δεξιώσεις,
δημόσιαι εμφανίσεις με μεγαλοπλουσίους, επίδειξις πλούτου κλπ). Μοιραίον
ρόλον έπαιξαν και οι γαμβροί ωρισμένων παραγόντων του καθεστώτος (του
κ. Σ. Παττακού και άλλων). Εδημιουργήθη μία αποπνικτική ατμόσφαιρα
σκανδάλων δια την οποίαν δεν δυνάμεθα ακόμη να γνωρίζωμεν μέχρι ποίου
σημείου ανταπεκρίνετο εις την πραγματικότητα. Πάντως, αντιστοιχία υπήρχε
οπωσδήποτε» (όπ.π., σ.203-5).
Παρόμοια αίσθηση αναδύουν κι οι επιστολές του «γεφυροποιού»
Ευάγγελου Αβέρωφ προς τον Καραμανλή: «κυκλοφορούσαι φήμαι περί μεγάλων ή
μικρών σκανδάλων (δημοπρασίαι τηλεοράσεως, ΟΛΠ, σύμβασις Reynold’s,
βέβαιοι μικρολοβιτούραι Ματθαίου και άλλα)» (14.10.68), «ανησυχία» του
Παπαδόπουλου για «τα γύρω του σκάνδαλα, το ξεχαρβάλωμα της Διοικήσεως»
(28.10.72).
Ευάγγελου Αβέρωφ προς τον Καραμανλή: «κυκλοφορούσαι φήμαι περί μεγάλων ή
μικρών σκανδάλων (δημοπρασίαι τηλεοράσεως, ΟΛΠ, σύμβασις Reynold’s,
βέβαιοι μικρολοβιτούραι Ματθαίου και άλλα)» (14.10.68), «ανησυχία» του
Παπαδόπουλου για «τα γύρω του σκάνδαλα, το ξεχαρβάλωμα της Διοικήσεως»
(28.10.72).
Ιδια γεύση και στη συνομιλία του νεαρού -τότε- πολιτικού επιστήμονα
Θεόδωρου Κουλουμπή με τον παλαίμαχο μεταξικό υπουργό Ασφαλείας,
Κωνσταντίνο Μανιαδάκη (27.8.71): «Και για το στρατό; τον ρώτησα. Η
απάντησή του ήταν να τρίψει τα δάχτυλα του δεξιού του χεριού, υπονοώντας
ότι δωροδοκούνται» («Σημειώσεις ενός πανεπιστημιακού», σ.116-7).
Θεόδωρου Κουλουμπή με τον παλαίμαχο μεταξικό υπουργό Ασφαλείας,
Κωνσταντίνο Μανιαδάκη (27.8.71): «Και για το στρατό; τον ρώτησα. Η
απάντησή του ήταν να τρίψει τα δάχτυλα του δεξιού του χεριού, υπονοώντας
ότι δωροδοκούνται» («Σημειώσεις ενός πανεπιστημιακού», σ.116-7).
Επιλεξτε να γινετε οι πρωτοι που θα εχετε προσβαση στην Πληροφορια του Stranger Voice