Η Αθήνα βρίσκεται στην κορυφή της λίστας με τις πόλεις που είναι πιο ευάλωτες σε κλιματικές καταστροφές, σύμφωνα με άρθρο-ανάλυση που δημοσίευσαν τη Δευτέρα (5/5) οι Financial Times. Καθώς η αντιπυρική περίοδος ξεκινά, δυστυχώς, τα «καμπανάκια» των ειδικών ηχούν έντονα και ζητούν ιδιαίτερη προσοχή στον Υμηττό.

Τα ακραία καιρικά φαινόμενα σημαίνουν ότι οι πυρκαγιές και οι πλημμύρες γίνονται πιο πιθανές, θέτοντας σε κίνδυνο τις αστικές περιοχές σε όλο τον κόσμο, αναφέρει αρχικά το άρθρο και δυστυχώς, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η ευρύτερη περιοχή της Αθήνας διαθέτει το «τέλειο μείγμα» στοιχείων για να ξεσπάσει μια σημαντική πυρκαγιά.

Η κλιματική αλλαγή προκαλεί αύξηση της ακραίας ζέστης, η οποία συμβάλλει στην τροφοδότηση πυρκαγιών, ενώ οι υψηλότερες θερμοκρασίες μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε πιο έντονες βροχοπτώσεις και πλημμύρες, επειδή ο θερμότερος αέρας συγκρατεί περισσότερη υγρασία.

Έρευνες έχουν δείξει ότι οι ζεστές, ξηρές και θυελλώδεις συνθήκες που οδήγησαν στις πυρκαγιές του Λος Άντζελες ήταν περίπου 35% πιο πιθανές λόγω της κλιματικής αλλαγής. Στην περίπτωση της Αθήνας, η μοντελοποίηση από τον Χρήστο Γιαννακόπουλο του NOA δείχνει ότι, υπό ένα «σενάριο συνήθους πρακτικής», όπου σημειώνεται μικρή πρόοδος στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, η πόλη αναμένεται να έχει έως και 40 ημέρες περισσότερες με μέγιστες θερμοκρασίες άνω των 35°C κάθε χρόνο έως το 2050 σε σύγκριση με την περίοδο από το 1981 έως το 2000.

Οι επιστήμονες προσπαθούν τώρα να αξιολογήσουν ποιες πόλεις κινδυνεύουν περισσότερο από πλημμύρες, πυρκαγιές, έντονη τοπική ζέστη και άλλα ακραία φαινόμενα – και πού θα μπορούσε να χαρτογραφηθεί η επόμενη καταστροφή. Αυτό είναι επίσης ένα ερώτημα που απασχολεί τους δημιουργούς μοντέλων ασφάλισης, καθώς ο κλάδος προσπαθεί να προστατεύσει τις δραστηριότητές του για το μέλλον.

«Αυτού του είδους τα φαινόμενα σε τοπική κλίμακα είναι εξαιρετικά σπάνια», λέει ο Γκιγιέρμο Ρέιν, καθηγητής πυροσβεστικής στο Imperial College London, παρομοιάζοντάς το με έναν μαύρο κύκνο. «Είναι σχεδόν αδύνατο για οποιονδήποτε να πει, «Αυτό θα συμβεί στην Αθήνα αυτό το καλοκαίρι». «Αλλά σε παγκόσμιο επίπεδο, γίνονται όλο και πιο πιθανά», προσθέτει. «Τον επόμενο χρόνο θα υπάρξει μια μεγάλη πυρκαγιά που θα καταστρέψει μια μεγάλη κοινότητα. Αλλά δεν έχουμε απολύτως καμία ιδέα πού θα συμβεί αυτό».

Στην Αθήνα, ο διευθυντής έρευνας στο Ινστιτούτο Περιβαλλοντικής Έρευνας και Βιώσιμης Ανάπτυξης στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, Κώστας Λαγουβάρδος, και οι συνάδελφοί του κάνουν ό,τι μπορούν για να έχουν μεγαλύτερη βεβαιότητα. Καθώς σκιαγραφεί την πορεία της περυσινής πυρκαγιάς στην Πεντέλη, δείχνει ένα βουνό στο βάθος. «Νομίζω ότι θα είναι η επόμενη», λέει ο Λαγουβάρδος, αναφερόμενος στο πιθανό σημείο εκκίνησης της επόμενης πυρκαγιάς στην Αθήνα., που δεν είναι άλλο από τον Υμηττό.

Ο Υμηττός, που υψώνεται πάνω από τα ανατολικά της πόλης, είναι διάσπαρτος με ιστορικά μοναστήρια και πευκοδάσος. Προσομοιώσεις που έγιναν με τον συνάδελφό του Θεόδωρο Γιάνναρο, έναν ατμοσφαιρικό μοντελιστή, ερευνητή του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΙΕΠΒΑ) και μέλος της μονάδας ΜΕΤΕΟ/Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών δείχνουν πώς μια πυρκαγιά που ξεκινά στους βόρειους πρόποδες του Υμηττού θα σημείωνε «πολύ γρήγορη πρόοδο» εάν ενισχυόταν από ισχυρούς ανέμους, λέει ο Λαγουβάρδος. Χρησιμοποιώντας το ξηρό δάσος και τη βλάστηση του βουνού ως πηγή καυσίμου, οι φλόγες θα μπορούσαν γρήγορα να κατέβουν προς την πόλη, κοντά σε μια περιοχή που στεγάζει το Πανεπιστήμιο Αθηνών.

«Η πυρκαγιά στην Πεντέλη ήταν ένα σοκ για πολλούς ανθρώπους», λέει ο Λαγουβάρδος. Παρόλο που η περιοχή της Αττικής, στην οποία βρίσκεται η ελληνική πρωτεύουσα, έχει πληγεί από πολλές πυρκαγιές τα τελευταία χρόνια, οι οποίες πυροδοτούνται από θερμοκρασίες ρεκόρ, «ήταν η πρώτη φορά που [μια πυρκαγιά] έφτασε τόσο κοντά στην πόλη».

Τελικά, η Αθήνα, της οποίας η ευρύτερη μητροπολιτική περιοχή φιλοξενεί 3,6 εκατομμύρια κατοίκους, γλίτωσε μια καταστροφική πυρκαγιά — αλλά μόνο οριακά. «Αυτό που έλειπε ήταν το στοιχείο του ανέμου», εξηγεί ο Τόμας Σμιθ, αναπληρωτής καθηγητής περιβαλλοντικής γεωγραφίας στο London School of Economics and Political Science, επισημαίνοντας έναν κρίσιμο παράγοντα που μπορεί να κλιμακώσει μια πυρκαγιά από διαχειρίσιμη σε καταστροφική.

Εκτός από την Αθήνα, μεγάλες πόλεις όπως το Ντάλας, η Λισαβόνα, το Σίδνεϊ και το Κέιπ Τάουν, συμπεριλαβάνονται στη λίστα με τις πόλεις εύκολους στόχους (sitting ducks). Σε αυτά τα μέρη, το κλίμα και οι γεωγραφικές συνθήκες σημαίνουν ότι είναι εξαιρετικά ευάλωτα σε καταστροφές που σχετίζονται με την υπερθέρμανση του πλανήτη. Αυτό θα μπορούσε να είναι πυρκαγιές, όπως αυτές στο Λος Άντζελες τον Ιανουάριο, αλλά και πλημμύρες, όπως παρατηρήθηκαν στη Βαλένθια πέρυσι. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η μία μπορεί να διαδέχεται την άλλη.

Αυτές οι λεγόμενες πόλεις «sitting ducks» «δεν έχουν βιώσει κάποιο ακραίο συμβάν» μέχρι στιγμής, λέει η Έριν Κάφλαν ντε Πέρεζ, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Tufts, ειδική στον κλιματικό κίνδυνο. «Έχουν τύχη». Αλλά οι πιθανότητες μπορεί να είναι εναντίον τους. Καθώς το 2025 αναμένεται να είναι ένα από τα θερμότερα που έχουν καταγραφεί ποτέ, παρά το ψυχρότερο φαινόμενο Λα Νίνια στις αρχές του έτους, οι επιστήμονες προειδοποιούν για αυξανόμενο κίνδυνο καταστροφών που σχετίζονται με το κλίμα.

Η κλιματική αλλαγή προκαλεί αύξηση της ακραίας ζέστης, η οποία συμβάλλει στην τροφοδότηση πυρκαγιών, ενώ οι υψηλότερες θερμοκρασίες μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε πιο έντονες βροχοπτώσεις και πλημμύρες, επειδή ο θερμότερος αέρας συγκρατεί περισσότερη υγρασία.

Ραγδαία αστικοποίηση

Οι πυρκαγιές χρειάζονται καύσιμα συχνά με τη μορφή βλάστησης, μια πηγή ανάφλεξης όπως υπερβολική ζέστη ή μια ανθρωπογενή πυρκαγιά, και τις κατάλληλες καιρικές συνθήκες, λέει, συμπεριλαμβανομένων των ισχυρών ανέμων. Όλα αυτά επιδεινώνονται από την αστική εξάπλωση. Ενώ οι δασικές πυρκαγιές δεν είναι νέο φαινόμενο, έχοντας αποτελέσει μέρος του οικοσυστήματος της Γης για χιλιετίες, περισσότεροι άνθρωποι ζουν τώρα κοντά σε δυνητικά μεγάλες πηγές ανάφλεξης.

Από τη δεκαετία του 1950, η κατασκευή στην Αθήνα έχει εξαπλωθεί από το συμπαγές ιστορικό κέντρο της πόλης, με νέα χαμηλά κτήρια να πλησιάζουν όλο και περισσότερο τα βουνά, τους λόφους και τη θάλασσα που περιβάλλουν την περιοχή.
Αυτό έχει συμβάλει στη δημιουργία μιας μεγαλύτερης διασύνδεσης άγριας γης-αστικής περιοχής ή αγροτικής-αστικής περιοχής — η περιοχή όπου τα κτήρια και οι άγριες εκτάσεις συναντώνται ή αναμειγνύονται, αποτελώντας σημείο ανάφλεξης για πυρκαγιές.

Παρόλο που τέτοιες διασυνδέσεις καλύπτουν μόνο το 4,7% της επιφάνειας της Γης του πλανήτη, φιλοξενούν 3,5 δισεκατομμύρια ανθρώπους — σχεδόν το μισό του παγκόσμιου πληθυσμού, σύμφωνα με έρευνα του 2023. Στην Ευρώπη, αυτή η περιοχή αντιπροσώπευε το 15% της γης της ηπείρου, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature.

Σε αυτές τις ζώνες, η ανθρώπινη δραστηριότητα μπορεί ακούσια να προκαλέσει μια πυρκαγιά και, λόγω της συγκέντρωσης του πληθυσμού, αυτές οι πυρκαγιές θέτουν στη συνέχεια μεγαλύτερο κίνδυνο για τους ανθρώπους και τις περιουσίες. Τα ασταθή καιρικά φαινόμενα καθιστούν επίσης την άγρια ​​​​φύση πιο εύφλεκτη. Στην περίπτωση του Λος Άντζελες, η πόλη είχε βιώσει μια εξαιρετικά υγρή περίοδο που οδήγησε στην άφθονη ανάπτυξη θαμνώδους βλάστησης. Ακολούθησε μια παρατεταμένη ξηρασία που ξήρανε τα φυτά, δημιουργώντας καύσιμο για μια πυρκαγιά.

Οι επιστήμονες πιστεύουν πως κάτι ανάλογο μπορεί να συμβεί και στα περίχωρα της Αθήνας , καθώς «δεν υπάρχουν φυσικές αντιπυρικές ζώνες για να σταματήσουν την εξάπλωση της φωτιάς», λέει ο Mακ Νόρτον, ειδικός στη μοντελοποίηση.

Έπειτα, υπάρχουν οι συνθήκες ανέμου. Όπως οι ισχυροί άνεμοι της Santa Ana που τροφοδότησαν τις πυρκαγιές στο Λος Άντζελες, η Αθήνα υπόκειται στους ισχυρούς, βόρειους και ξηρούς ανέμους, τα λεγόμενα μελτέμια που πνέουν στην περιοχή του Αιγαίου. Συνήθως συμβαίνουν κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, όταν ο κίνδυνος πυρκαγιάς είναι στο υψηλότερο σημείο του.

Το αφιέρωμα αναφέρεται επίσης στη φονική πυρκαγιά στο Μάτι το 2018, την οποία συγκρίνει με αυτό στη Χαβάη.

Πλημμύρες

Πέρα από τις φωτιές βέβαια, τα αστικά κέντρα απειλούνται και από τις πλημμύρες.

Εκτός από την αρχική επίθεση, οι πυρκαγιές έχουν μακροπρόθεσμες συνέπειες. Οι φλόγες καίνε τη βλάστηση, καθιστώντας το έδαφος λιγότερο διαπερατό και ανίκανο να απορροφήσει νερό, οδηγώντας σε μεγαλύτερη επιφανειακή απορροή και ταχύτερη κίνηση των πλημμυρικών υδάτων. «Μια πυρκαγιά μπορεί να καταστρέψει τα προάστια, ειδικά τα πράσινα, αλλά το πρόβλημα δεν τελειώνει εκεί. Υπάρχει αυξημένος κίνδυνος πλημμυρών», λέει ο Μιχάλης Διακάκης, ειδικός σε καταστροφές που σχετίζονται με το κλίμα και ακραία φαινόμενα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Αυτός ο κίνδυνος διαρκεί έως και μια δεκαετία μετά από μια πυρκαγιά σε ορισμένες περιοχές, σύμφωνα με έρευνα του Διακάκη, και μπορεί να είναι πολύ πιο καταστροφικός για τα κέντρα των πόλεων. «Είναι εύκολο να μπλοκάρεις ένα κρίσιμο ποτάμι σε ένα τμήμα, σπρώχνοντας το νερό έξω και κατακλύζοντας την περιοχή. Οι πλημμύρες τελικά θα κατέβουν προς το κέντρο της πόλης».

Η ραγδαία αστικοποίηση της Αθήνας έχει αφήσει την πόλη ευάλωτη σε πλημμύρες, λέει ο Φιράς Σαλέχ διευθυντής διαχείρισης προϊόντων στην εταιρεία αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας και έρευνας Moody’s. «Πολλά ρυάκια και ποτάμια έχουν καλυφθεί ή έχουν κατασκευαστεί, μειώνοντας την ικανότητα της πόλης να διαχειριστεί έντονες βροχοπτώσεις».

Σε μια ξαφνική πλημμύρα, το νερό «δεν έχει πουθενά να πάει και λιμνάζει σε περιοχές χαμηλού υψομέτρου, υπόγειες διαβάσεις, υπόγεια και δρόμους», λέει η Βέλτμαν, προσθέτοντας ότι μπορούν να συμβούν οπουδήποτε και δεν χρειάζονται ποτάμι ή ακτή για να προκαλέσουν καταστροφές. Το Ντάλας έχει ιδανικές συνθήκες για ξαφνικές πλημμύρες. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, η πόλη έχει αναπτυχθεί ραγδαία, επεκτείνοντας την σε περιοχές επιρρεπείς σε πλημμύρες με έντονη χρήση αδιαπέραστων επιφανειών όπως σκυρόδεμα και άσφαλτο. Τα ρυάκια και οι πλημμυρικές πεδιάδες έχουν αντικατασταθεί από «πεζοδρόμια και κατασκευές που επιταχύνουν την απορροή», προσθέτει.

Ταυτόχρονα, οι έντονες βροχοπτώσεις γίνονται όλο και πιο συχνές και έντονες, μια τάση που οφείλεται στην αύξηση της θερμοκρασίας του αέρα που συγκρατεί περισσότερη υγρασία, σύμφωνα με την Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος. Τον Αύγουστο του 2022, περίπου 38 εκατοστά βροχής έπεσαν σε 24 ώρες σε περιοχές του Ντάλας, προκαλώντας ξαφνικές πλημμύρες που κατέκλυσαν τα σπίτια και οδήγησαν σε αύξηση των ασφαλιστικών απαιτήσεων. Το ένα τέταρτο των οικιστικών μονάδων της πόλης, ή περίπου 140.000 ακίνητα, κινδυνεύουν από πλημμύρες, σύμφωνα με στοιχεία του HazardHub.

«Η Αθήνα δεν είναι έτοιμη»

«Έχουμε αργήσει [στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης], οπότε πρέπει να τρέξουμε. Πρέπει να αναλάβουμε δράση πολύ γρήγορα», προσθέτει. «Δεν έχουμε καμία εναλλακτική λύση». Αλλά πολλοί αισθάνονται ότι η πόλη είναι ακόμα απροετοίμαστη. «Η Αθήνα δεν είναι έτοιμη», λέει ο Διακάκης, υποστηρίζοντας ότι η πόλη έχει δυσκολευτεί να αντιμετωπίσει «μέτριες» πλημμύρες ή πυρκαγιές και θα δυσκολευτεί να αντιμετωπίσει ένα πιο ακραίο γεγονός.

Καθώς η περίοδος των πυρκαγιών ξεκινά, η χώρα βρίσκεται σε υψηλή επιφυλακή. Ο υπουργός πολιτικής προστασίας και κλιματικής κρίσης της Ελλάδας, Γιάννης Κεφαλογιάννης, ανακοίνωσε ότι φέτος θα αναπτυχθεί ένας αριθμός ρεκόρ πυροσβεστών – περίπου 18.000 – μαζί με περίπου 80 drones για να βοηθήσουν στην ανίχνευση πυρκαγιών σε όλη τη χώρα. «Δεν πρέπει να μας ξεγελάει το γεγονός ότι οι κλιματικές συνθήκες φέτος φάνηκαν να είναι λίγο ηπιότερες από ό,τι τα προηγούμενα χρόνια», είπε. «Τα άσχημα σενάρια είναι μπροστά μας»

Πηγή: Reporter.gr