Οι χαρακτήρες των κινουμένων σχεδίων: Μήπως δεν είναι τόσο αθώοι, όσο δείχνουν;

Ένα ανέκδοτο αγνώστου πατρός, που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο εδώ και αρκετά χρόνια είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα της ψυχαγωγικής προσφοράς των χαρακτήρων των «ηρώων» που διασκεδάζουν τα παιδιά:

«Πώς να γίνω σωστός ρε μάνα, όταν από μικρή ηλικία έβλεπα

• Τον Ταρζάν να τριγυρνάει γυμνός
• Την Σταχτοπούτα να γλεντάει και να γυρνάει μεσάνυχτα
• Τον Πινόκιο να λέει ψέματα
• Την Κάντι-Κάντι να μην προσαρμόζεται σε σχέσεις
• Τον Αλαντίν να είναι κλέφτης
• Τον Μπάτμαν να οδηγά με 320km/h
• Τη Χιονάτη να μένει σε ένα σπίτι με 7 άντρες
• Τον Πόλντο να τρώει συνεχώς χάμπουργκερ
• Τον Ποπάϋ να καπνίζει, να έχει τατουάζ και να δέρνει τον κόσμο
• Και το Πάκμαν να τρέχει σε ένα σκοτεινό δωμάτιο, με ηλεκτρονική μουσική, τρώγοντας χαπάκια που το έκαναν να “σπιντάρει”… Πες μου ΠΩΣ;;;»

Οι «ήρωες» των κινουμένων σχεδίων προετοίμασαν το έδαφος για την σημερινή κοινωνία, καθώς προέβαλαν κοινωνικά μοντέλα «πρωτοποριακά» για την εποχή τους.

Παραδειγματικά «μπαίνουν στο μικροσκόπιο», παρακάτω, κάποιοι γνωστοί στο ευρύ κοινό χαρακτήρες, μέλη μιας οικογένειας παπιών: ένας πάμπλουτος τσιγκούνης θείος, ένας ταλαίπωρος ανεψιός που ζει με τα 3 πανέξυπνα ανεψάκια του, η αγαπημένη τού ανεψιού και ένας τυχερός εξάδελφος.

Όλα φαίνονται αθώα και παραμυθένια…

Ο ταλαίπωρος ανεψιός είναι ερωτευμένος με το κορίτσι του. Όμως:

• ο καθένας μένει στο δικό του σπίτι,
• ποτέ δεν παντρεύονται και
• συναντιόνται για να διασκεδάσουν μαζί.

Σήμερα, αυτή η ανάμνηση δεν παράγει κάποιον προβληματισμό, γιατί είναι ένα εντελώς φυσικό κοινωνικό φαινόμενο, αυτού του τύπου σχέση ενός ζευγαριού. Όμως, είναι σημαντικό να αναφερθεί πως όλα αυτά ξεκίνησαν πριν από 85 χρόνια, τότε που οι δεσμοί της οικογένειας ήταν ακόμα ισχυροί, ακόμα και στις Η.Π.Α.!

Τα τρία ανεψάκια: Τρία πανέξυπνα παιδιά, με ανύπαρκτους γονείς (που όμως πίσω από αυτό δεν κρύβεται κάποια τραγωδία, καθώς δεν δείχνουν ορφανά ή δυστυχισμένα) και επιπλέον δεν είναι αυτά τα προστατευόμενα μέλη, αφού τα καταφέρνουν πολύ καλά μόνα τους, σώζοντας τους άλλους από δύσκολες καταστάσεις, λύνοντας μυστήρια κ.λπ.

Εδώ λοιπόν, εμφανίζονται δύο ακόμη στοιχεία προς διερεύνηση:

Η ανυπαρξία των γονέων σαν οικογενειακά πρόσωπα-προστάτες-καθοδηγητές και το γεγονός ότι τα παιδιά ζουν τη δική τους ζωή και τα καταφέρνουν, μόνα τους, τέλεια! Έτσι, αυτό που περνά στο βάθος του μυαλού ενός παιδιού είναι ότι και αυτό μπορεί να τα καταφέρνει μόνο του, κάτι που ενισχύθηκε τα τελευταία χρόνια με παιδικές ταινίες και κινούμενα σχέδια, όπου πρωταγωνιστεί πάντα ένα παιδί, συνήθως 8-12 ετών, το οποίο παρακούει τους δικούς του, φεύγει από το σπίτι του (για τον όποιο «σεναριακό» λόγο), ζει μία συγκλονιστική περιπέτεια και στο τέλος τα καταφέρνει άριστα, σώζοντας ακόμη και άλλους ή ίσως και τον κόσμο.

Άραγε, εάν κάτι παρόμοιο συμβεί στην πραγματικότητα (δηλαδή, αν το παιδί φύγει από το σπίτι του), πόση επιτυχία μπορεί να έχει;

Ο τσιγκούνης θείος και ο τυχερός εξάδελφος ανήκουν σε μιάν άλλη «τάξη» ανθρώπων.

Αυτός ο πάμπλουτος θείος αντιπροσωπεύει το συγκεντρωμένο χρήμα, που δεν δίνεται και δεν σπαταλιέται για κανέναν, αλλά επιπλέον, ο θείος αυτός βάζει τον ταλαίπωρο ανεψιό του σε περιπέτειες, προκειμένου να αυξήσει κι άλλο τον δικό του πλούτο. Εδώ γίνεται πλύση εγκεφάλου στα παιδιά, ότι είναι δεδομένο ο πλούσιος να ταλαιπωρεί τον φτωχό προκειμένου να πλουτίσει κι άλλο, ο φτωχός να μην κερδίζει ποτέ τίποτε, ενώ συγχρόνως φαίνεται να αδυνατεί να αντιδράσει σε αυτή την κατάσταση.

Όσο για τον πάντα τυχερό εξάδελφο, δεν είναι άλλος από αυτόν που κινείται πάνω σε προδιαγεγραμμένα βήματα, γι’ αυτό και δεν χάνει ποτέ. Η «ατυχία» είναι άγνωστη λέξη γι’ αυτόν γιατί, έτσι κι αλλιώς, τύχη δεν υπάρχει, αφού τίποτα δεν είναι τυχαίο στο σύμπαν. Ο άνθρωπος αδυνατεί να συλλάβει τα αστρονομικά μεγέθη που διέπουν το σύμπαν και «βλέπει» μόνο κάποια μέρη τους, τα οποία του φαίνονται χαοτικά και «τυχαία». Ο εξάδελφος αυτός είναι ο χαρακτήρας που αντιπροσωπεύει τους «επιτυχημένους». Αυτούς που είναι τυχεροί να έχουν πλούτη, αξιώματα και εξουσίες, ενώ πολλές φορές δεν είναι άξιοι αυτών. Είναι αυτός που κινείται υπογείως και φροντίζει να βγαίνει πάντα κερδισμένος, ενώ η επιτυχία του αποδίδεται στην «τύχη», κάτι που ενισχύεται στην νοοτροπία των ανθρώπων με την διαπαιδαγώγηση μέσω παρόμοιων παιδικών ηρώων-χαρακτήρων, αλλά και την προβολή των τυχερών παιχνιδιών.

Εάν κάποιος προβληματιστεί με την εποχή που αυτοί οι χαρακτήρες εδραιώθηκαν στην ψυχαγωγία των παιδιών, θα συνειδητοποιήσει πόσο πολύ βοήθησε αυτού του είδους η διασκέδαση, ώστε να αλλάξει η δομή της κοινωνίας, εισάγοντας νέα μοντέλα κοινωνικών σχέσεων που μέχρι τότε ήταν αδιανόητα.

Οι ελευθέριες σχέσεις, η έλλειψη οικογενειακής δομής, τα παιδιά που ζουν μόνα τους και τα καταφέρνουν τόσο καλά που μπορούν να βοηθούν και τους άλλους, ο ονειρικός, παραμυθένιος κόσμος, που είναι γεμάτος κέφι και περιπέτειες, αλλά και οι παράγοντες Πλούτος και Τύχη, που περνούν στο υποσυνείδητο σαν κάτι φυσικό και αμετακίνητα εδραιωμένο, είναι μέρος από την τεράστια «κληρονομιά», που άφησε στον κόσμο, αυτή η τόσο καλά μελετημένη «ψυχαγωγία».

Άλλα παραδείγματα «εκκεντρικών» παιδικών ηρώων είναι ένας κούνελος (ιδιαίτερα αγαπητός τον προηγούμενο αιώνα) και ένας πιο σύγχρονος «ήρωας», ένα θαλάσσιο σφουγγάρι σε σχήμα συνθετικού σφουγγαριού (που παραπέμπει στο μεταλλαγμένο, στο κατασκευασμένο και στο πλαστικό). Αυτοί οι χαρακτήρες, παρότι «αρσενικοί» στο γένος, προάγουν το γυναικείο ντύσιμο, τη συμπεριφορά ντίβας, ακόμη και την ομοφυλοφιλική συμπεριφορά, απευθυνόμενοι σε ηλικίες παιδιών που δεν είναι καν σε θέση να διακρίνουν τέτοιες σεξουαλικές διαφορές και αποχρώσεις.

Ειδικότερα ο κούνελος, αν ληφθεί υπ’ όψη και η εποχή κατά την οποία πρωτοπαρουσιάστηκε στο κοινό (το 1938), προώθησε ένα μοντέλο χαρακτήρα που κανένας λογικός γονιός δεν θα ήθελε το παιδί του να έχει σαν πρότυπο, ούτε εκείνη την εποχή, αλλά ούτε και τώρα. Έτσι, αυτός ο ήρωας παρουσιάζεται αυθάδης, μάγκας, καταφερτζής, αγενής, εξυπνάκιας, ανηλεής, βίαιος και βεβαίως δεν είναι ο μόνος… Στην πορεία των χρόνων που πέρασαν με όλες αυτές τις γενεές παιδιών να ψυχαγωγούνται με τέτοιες νοοτροπίες, το αποτέλεσμα είναι να έχουν ήδη δημιουργηθεί κοινωνίες στις οποίες τέτοιοι τύποι επιβιώνουν ή θα μπορούσε καλύτερα να διατυπωθεί… «επιπλέουν»!

Στο άρθρο αυτό αναφέρθηκαν διάφοροι χαρακτήρες κινουμένων σχεδίων παραδειγματικά (όχι ότι δεν υπάρχουν κι άλλοι…), με κριτήριο την ευκολία αναγνωρισιμότητας των χαρακτηριστικών, που τους κάνουν ακατάλληλους να κάνουν «παρέα» στα παιδιά, ώστε να είναι γι’ αυτά υποδείγματα συμπεριφοράς.

Όμως το σημαντικότερο χαρακτηριστικό και κάκιστο πρότυπο που έχουν όλοι ανεξαιρέτως οι παιδικοί «ήρωες» (αλλά και γενικώς όλοι οι φανταστικοί-πλαστοί ήρωες) είναι το γεγονός ότι δεν αλλάζουν ποτέ! Δεν γερνούν, δεν διορθώνονται, δεν προοδεύουν, δεν μαθαίνουν από τα λάθη τους και πολλά άλλα «δεν»… Αυτό είναι το χειρότερο μήνυμα που περνάει υποσυνείδητα στο παιδί, καθώς ο παγιωμένος χαρακτήρας είναι ένας νεκρός άνθρωπος σε νοητικό και πνευματικό επίπεδο.

Ο άνθρωπος πρέπει να αλλάζει (ελπίζοντας πάντα προς το καλύτερο…) και να διαφοροποιείται ανάλογα με τις γνώσεις, τις συνθήκες και τις ανάγκες του, γιατί όταν δεν το κάνει είναι, όπως λέει ένα Κινέζικο γνωμικό, «σαν το καλάμι που, όταν δεν λυγίζει, σπάει».

Απόσπασμα από το βιβλίο της Φωτεινής Τυράσκη «Φύση, Τέχνη και Υποσυνείδητα μηνύματα» – Α’ μέρος, εκδόσεις «Νάξιος» – naxios.gr

Η Φωτεινή Τυράσκη είναι πτυχιούχος των Τ.Ε.Ι. Αθηνών, της Σχολής Γραφικών Τεχνών και Καλλιτεχνικών Σπουδών, του Τμήματος Γραφιστικής, με ειδικότητα στη Γραφιστική Κινηματογράφου, το Κινούμενο Σχέδιο και τα Ειδικά Εφέ.