Η συνάντηση στο Βατικανό για την παγκόσμια κρίση χρέους την περασμένη εβδομάδα δεν ήταν τόσο γεμάτη διασημότητες όσο αυτή της οποίας προήδρευσε ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β’ πριν από 25 χρόνια, όταν φόρεσε τα γυαλιά ηλίου που του έδωσε ο Bono, ο τραγουδιστής των U2.
Από την Patricia Cohen/New York Times
Αλλά το μήνυμα που έδωσε αυτή τη φορά ο σημερινός Πάπας Φραγκίσκος –σε ένα δωμάτιο γεμάτο τραπεζίτες και οικονομολόγους αντί για ροκ σταρ– ήταν το ίδιο: Οι φτωχότερες χώρες του κόσμου συντρίβονται από μη διαχειρίσιμο χρέος και τα πλουσιότερα έθνη πρέπει να κάνουν περισσότερα για να βοηθήσουν.
Οι αναδυόμενες οικονομίες χωρών παλεύουν με ένα εκπληκτικό δημόσιο χρέος 29 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Δεκαπέντε χώρες ξοδεύουν περισσότερα για πληρωμές τόκων από ό,τι για την εκπαίδευση, σύμφωνα με μια νέα έκθεση της Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη. 46 ξοδεύουν περισσότερα για πληρωμές χρέους παρά για την υγειονομική περίθαλψη.
Τα μη διαχειρίσιμα χρέη είναι ένα επαναλαμβανόμενο χαρακτηριστικό της σύγχρονης παγκόσμιας οικονομίας, αλλά το τρέχον κύμα μπορεί κάλλιστα να είναι το χειρότερο που έχει συμβεί ποτέ. Συνολικά, το δημόσιο χρέος παγκοσμίως είναι τετραπλάσιο από αυτό που ήταν το 2000.
Οι υπερβολικές δαπάνες ή η κακοδιαχείριση είναι μια αιτία, αλλά τα παγκόσμια γεγονότα εκτός ελέγχου των περισσότερων εθνών έχουν ωθήσει τα προβλήματα χρέους τους στα άκρα. Η πανδημία της Covid-19 μείωσε τα κέρδη των επιχειρήσεων και τα εισοδήματα των εργαζομένων, την ίδια στιγμή που αυξήθηκαν τα έξοδα υγειονομικής περίθαλψης και ανακούφισης. Οι βίαιες συγκρούσεις στην Ουκρανία και αλλού συνέβαλαν στην αύξηση των τιμών της ενέργειας και των τροφίμων. Οι κεντρικές τράπεζες αύξησαν τα επιτόκια για να καταπολεμήσουν τον αυξανόμενο πληθωρισμό. Η παγκόσμια ανάπτυξη επιβραδύνθηκε.
Και οι δύο Πάπες συνέδεσαν τις εκκλήσεις τους με αυτό που βάφτισαν Ιωβηλαίο ή ιερό έτος –μια γιορτή που έχει τις ρίζες της στη Βίβλο και συνδέεται με μια περίοδο όπου οι σκλάβοι απελευθερώνονταν και τα χρέη συγχωρούνταν.
Στην εκστρατεία του Ιωβηλαίου του 2000 προστέθηκε ένας απίθανος συνασπισμός θρησκευτικών ηγετών, μουσικών, ακαδημαϊκών, ευαγγελικών συντηρητικών, φιλελεύθερων ακτιβιστών και πολιτικών. Περισσότεροι από 21 εκατομμύρια άνθρωποι υπέγραψαν αναφορές που υποστήριζαν τη διαγραφή του χρέους. Τελικά κατέληξε σε μια εξαιρετική παγκόσμια προσπάθεια που εξάλειψε περισσότερα από 100 δισεκατομμύρια δολάρια χρέους από 35 φτωχά έθνη.
Ο Πάπας Φραγκίσκος αναβίωσε την ιδέα για το Ιωβηλαίο της εκκλησίας για το 2025. Διορισμένος καρδινάλιος στην Αργεντινή το 2001 στο απόγειο της οικονομικής κατάρρευσης της χώρας, ο Φράνσις είδε από πρώτο χέρι τη δυστυχία και τις βίαιες ταραχές που θα μπορούσε να προκαλέσει μια κρίση χρέους.
Έχει ζητήσει έναν μετασχηματισμό του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος εκτός από τη διαγραφή δανείων. «Ας σκεφτούμε μια νέα διεθνή χρηματοοικονομική αρχιτεκτονική που είναι τολμηρή και δημιουργική», είπε την περασμένη εβδομάδα. Η ομιλία του ήταν μια αναγνώριση ότι τα προβλήματα χρέους αυτού του αιώνα είναι πολύ πιο περίπλοκα από του προηγούμενου.
Σήμερα, το παγκόσμιο δημόσιο χρέος δεν είναι μόνο μεγαλύτερο, αλλά και διαφορετικό.
Τότε, το χρέος κατείχε σε μεγάλο βαθμό μια χούφτα μεγάλες τράπεζες από δυτικές χώρες και διεθνείς αναπτυξιακοί οργανισμοί. Σήμερα, πέρα από αυτούς τους καθιερωμένους παίκτες, οι χώρες πρέπει να αντιμετωπίσουν χιλιάδες ιδιώτες δανειστές και πρόσθετους επίσημους πιστωτές όπως η Κίνα, καθώς και μια ποικιλία ενίοτε μυστικών δανειακών συμβάσεων που διέπονται από διαφορετικούς εθνικούς κανονισμούς.
Πολλοί οικονομολόγοι και υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής καταλήγουν στην άποψη ότι οι μηχανισμοί και οι θεσμοί, συμπεριλαμβανομένου του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, που δημιουργήθηκαν πριν από 80 χρόνια για να αντιμετωπίσουν χώρες που αντιμετωπίζουν οικονομική δυσπραγία, απλά δεν είναι πλέον ικανοί για το συγκεκριμένο έργο.
Είναι σαν να έχεις έναν επισκευαστή τηλεοράσεων που ξέρει πώς να αντικαταστήσει τους καθοδικούς σωλήνες αλλά όχι τις πλακέτες κυκλωμάτων.
Ο Indermit Gill, επικεφαλής οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας, εξέφρασε μια παρόμοια άποψη αυτή την εβδομάδα καθώς η τράπεζα δημοσίευσε την τελευταία παγκόσμια οικονομική έκθεσή της, η οποία προειδοποιεί για τον καταστροφικό αντίκτυπο του χρέους σε μια περίοδο επιβράδυνσης της ανάπτυξης.
Η ελάφρυνση του χρέους «είναι το πιο αδύναμο μέρος της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής αρχιτεκτονικής», είπε ο Gill. Οι αλλαγές στον δανεισμό, πρόσθεσε, «απαιτούν ένα νέο πλαίσιο αναδιάρθρωσης χρέους το οποίο δεν έχουμε ακόμη σε εφαρμογή».
Οι αυξανόμενες τριβές μεταξύ Κίνας και Ηνωμένων Πολιτειών έχουν καταστήσει πιο δύσκολη την επίλυση των κρίσεων χρέους. Και δεν υπάρχει διεθνής διαιτητής με εξουσία σε όλους τους δανειστές -το ισοδύναμο ενός πτωχευτικού δικαστηρίου- για να επιλύει διαφορές. Ούτε υπάρχει χρηματοδότηση για ιδρύματα όπως το I.M.F. που να συμβαδίζει με το διευρυνόμενο μέγεθος της παγκόσμιας οικονομίας ή το βάρος του χρέους.
Ο Martin Guzmán, πρώην υπουργός Οικονομικών της Αργεντινής, ο οποίος βίωσε επίσης τον καταστροφικό αντίκτυπο της κρίσης χρέους της πατρίδας του, ήταν στη συνεδρίαση του Βατικανού την περασμένη εβδομάδα. Κατά την άποψή του, η βοήθεια που παρέχει το I.M.F. κάποιες φορές είναι αντιπαραγωγική, προσφέροντας δάνεια διάσωσης, τώρα με υψηλά επιτόκια, που καταλήγουν να αυξάνουν το ήδη επαχθές χρέος μιας χώρας.
Έχει επίσης διαμαρτυρηθεί κατά των πρόσθετων τελών ή προσαυξήσεων που επιβάλλει το ταμείο στους αγωνιζόμενους οφειλέτες υψηλού κινδύνου, αποσπώντας πολύτιμα κεφάλαια που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την παροχή υγειονομικής περίθαλψης και την ανοικοδόμηση μιας οικονομίας.
Οι πέντε μεγαλύτεροι δανειολήπτες -Ουκρανία, Αίγυπτος, Αργεντινή, Εκουαδόρ και Πακιστάν- πλήρωσαν μόνο 2 δισεκατομμύρια δολάρια σε προσαυξήσεις πέρυσι, σύμφωνα με το Κέντρο Οικονομικής και Πολιτικής Έρευνας. Κατά μέσο όρο, οι προσαυξήσεις κατέληξαν να αυξάνουν το κόστος δανεισμού για όλες τις επηρεαζόμενες χώρες κατά σχεδόν 50 τοις εκατό.
Έχουν γίνει και άλλες προσπάθειες για να ελαφρυνθεί το βάρος των χρεωμένων κρατών. Νομοθέτες σε δύο παγκόσμιες οικονομικές πρωτεύουσες, τη Νέα Υόρκη και το Λονδίνο, συζήτησαν προτάσεις για τη βελτίωση της διαδικασίας αναδιάρθρωσης του δημόσιου χρέους.
Το νομοθετικό σώμα της Πολιτείας της Νέας Υόρκης εξέτασε ένα νομοσχέδιο για την προστασία των χωρών-οφειλετών από τους πιστωτές, που συχνά αποκαλούνται «ταμεία-γύπες», που εξαγοράζουν χρέος σε πολύ μειωμένη τιμή και στη συνέχεια αναστέλλουν συμφωνίες αναδιάρθρωσης για να κερδίσουν περισσότερα χρήματα.
Η προσπάθεια είχε άδοξο τέλος το περασμένο Σαββατοκύριακο όταν διέκοψε το νομοθετικό σώμα, αλλά είναι πιθανό να επανέλθει στην επόμενη συνεδρίαση.
Στη Βρετανία, η οποία εποπτεύει το 90 τοις εκατό των συμβάσεων χρέους για χώρες με χαμηλότερο εισόδημα, το Κοινοβούλιο έχει συζητήσει μέτρα όπως ένας νόμος του 2010 που έχει λήξει και που θα εμπόδιζε τους ιδιώτες πιστωτές να επιτύχουν καλύτερο διακανονισμό από τους δημόσιους δανειστές όταν τα χρέη επαναδιαπραγματεύονται με τις φτωχότερες χώρες.
Αυτή τη στιγμή, οι προοπτικές για τα χρέη των εθνών είναι ζοφερές, δεδομένου του πόσο αργά αναπτύσσονται οι οικονομίες τους.
Τα αναδυόμενα έθνη δεν έχουν τα χρήματα να πληρώσουν για κρίσιμη εκπαίδευση, υποδομές, τεχνολογία και υγειονομική περίθαλψη. Περίπου το 60 τοις εκατό των χωρών με χαμηλό εισόδημα βρίσκονται σε ή διατρέχουν υψηλό κίνδυνο κρίσης χρέους, σύμφωνα με το I.M.F. Ταυτόχρονα, χρειάζονται τρισεκατομμύρια επιπλέον δολάρια για την προστασία αυτών των ευάλωτων εθνών από τα ακραία καιρικά φαινόμενα και για να μπορέσουν να επιτύχουν τους διεθνείς κλιματικούς στόχους.
Αφού επέστρεψε από τη διάσκεψη του Βατικανού, ο Joseph Stiglitz, πρώην επικεφαλής οικονομολόγος στην Παγκόσμια Τράπεζα, είπε ότι κατά τη διάρκεια της εκστρατείας για το Ιωβηλαίο χρέους του 2000, «υπήρχε μια αισιοδοξία ότι είχαμε πάρει τα μαθήματα μας», όπως ότι το πρόγραμμα διαγραφής του χρέους θα «έλυνε το πρόβλημα στο μέλλον». «Προφανώς δεν έγινε», είπε. «Το πρόβλημα έχει γίνει πολύ, πολύ χειρότερο από ό,τι θα μπορούσαμε να φανταστούμε πριν από 25 χρόνια».
Επιλεξτε να γινετε οι πρωτοι που θα εχετε προσβαση στην Πληροφορια του Stranger Voice
Greek