Aνθρώπινη Σοφία και εν Θεώ Σοφία..

Πολλές φορές οι σοφοί του κόσμου τούτου αντιστέκονται στον λόγο του Θεού, ενώ οι απλοϊκοί άνθρωποι τον αποδέχονται με μεγαλύτερη ευκολία. Στις περιπτώσεις αυτές φαίνεται ξεκάθαρα ότι η κοσμική σοφία γίνεται εμπόδιο στην θετική ανταπόκριση των ανθρώπων στον λόγο του Θεού.

Ο Αγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος εξηγεί την αιτία που συμβαίνει αυτό. Όπως στον κόσμο, όταν προετοιμάζονται για πόλεμο, δεν πηγαίνουν εκεί οι ΣΟΦΟΙ και οι ΜΕΓΙΣΤΑΝΕΣ, αλλά επειδή ΦΟΒΟΥΝΤΑΙ τον θάνατο ΜΕΝΟΥΝ ΠΙΣΩ και μπαίνουν μπροστά οι φρουροί, οι φτωχοί, και οι αμαθείς . Όταν όμως νικήσουν τους εχθρούς , οι μεγάλοι (σοφοί και μεγιστάνες) βρίσκονται πίσω από αυτούς που παίρνουν τα στεφάνια της νίκης. Το ίδιο συμβαίνει και στον πνευματικό χώρο.

Απλοί άνθρωποι, ακούγοντας από την αρχή τον λόγο του Θεού , τον εφαρμόζουν με ειλικρίνεια καρδιάς, και δέχονται από τον Θεό τη χάρη του Πνεύματος. Οι σοφοί όμως, που με λεπτομέρειες εξετάζουν τον λόγο του Θεού, αυτοί ΑΠΟΦΕΥΓΟΥΝ τον πόλεμο τον πνευματικό και δεν προοδεύουν, βρισκόμενοι έτσι πίσω από εκείνους που ΠΟΛΕΜΗΣΑΝ και ΝΙΚΗΣΑΝ (Μακαρίου Αιγυπτίου, Ὁμιλία ΜΓ΄, PG34, 777ΑΒ)

Ποιά είναι όμως η σημασία. όχι των κοσμικών σοφών αλλά των σοφών εν Χριστώ για τον άνθρωπο;

· Οι σοφοί του Θεού, δηλαδή οι πνευματικοί Πατέρες, λύνουν κάθε απορία της ανθρώπινης ύπαρξης.

· Ως θεούμενοι οδηγούν τους ανθρώπους στα «βήματα» του Θεού και τους καθιστούν κοινωνούς των μυστηρίων Του.

· Συνεπώς, αληθινά σοφός είναι ο άνθρωπος που μετέχει στην αποκάλυψη των θείων μυστηρίων. Πρόκειται για μια αποκάλυψη που παρέχει στον άνθρωπο την αληθινή σοφία, ΧΩΡΙΣ όμως σε καμία περίπτωση να ΜΕΤΑΒΑΛΛΕΙ τη φύση του (Μακαρίου Αιγυπτίου, Ὁμιλία ΚΣΤ΄, PG34, 677ΑΒ).

Παράδειγμα, ο Νίκος παραμένει Νίκος και δεν μεταβάλλεται σε κάποιον Γιώργο , ειδήμονα για να του δοθεί η αλήθεια.Το ίδιο και η Μαρία αναπτύσσει προσωπική σχέση με τον Χριστό χωρίς να μεταβληθεί η προσωπικότητα της σε κάποια Σοφία, παντογνώστρια ,για να μπορέσει να το επιτύχει.

Ο Δημιουργός σέβεται σε απόλυτο βαθμό την ελευθερία του προσώπου ,την ετεροπροσωπία του, σε αντιδιαστολή με τις κοσμικές εξουσίες που περιορίζουν την ελευθερία των προσώπων προσδοκώντας απρόσωπους ομογενοποιημένους δούλους.

· Αυτό σημαίνει ότι τελικά η σοφία στον χριστιανικό κόσμο εξαρτάται άμεσα από το φωτισμό του Κυρίου. Μόνο τότε αυτός η αυτή που μιλάει με τους πέντε λόγους που χρησιμοποιεί, συμπεριλαμβάνει μέσα σε αυτούς ολόκληρη τη σοφία, όπως και αυτός που ακολουθεί τον Κύριο, εφαρμόζοντας τις πέντε αρετές (προσευχή, εγκράτεια, ελεημοσύνη, πτωχεία και μακροθυμία) συγκεντρώνει μεγάλη ευλάβεια.

· Απέναντι στον θεωρητικό άνθρωπο, ή καλύτερα στον σοφό της αρχαιότητας που είναι μέτρο και πρότυπο των ανθρώπων, οι Πατέρες της εκκλησίας υψώνουν τον ΜΥΣΤΙΚΟ, που ενώνει με νέους δεσμούς τη θεωρία με την πράξη. Ο μυστικός βλέπει τον άνθρωπο στεφανωμένο με τη δόξα του Θεού. Η κατάσταση αυτή δεν πραγματοποιείται με τη μετάδοση γνώσεων, αλλά με τη μεταστροφή της ανθρώπινης ΘΕΛΗΣΗΣ, που επιλέγει να ταυτιστεί με τη θέληση του Θεού.

Η διαφορά αυτή φαίνεται ξεκάθαρα στο διαφορετικό περιεχόμενο που προσλαμβάνει η έννοια της «εκστάσεως» στη φιλοσοφία και στον χριστιανισμό.

· Η φιλοσοφική έκσταση ως μέθοδος προσέγγισης του θείου είναι πολύ στενά δεμένη με τη θεωρία.

· Ο άνθρωπος θεάται το Εν.

· Στην ἄρρητον ἐπαφὴν τοῦ ἀρρήτου ἑνός ή στη φυγὴν μόνου πρὸς μόνον η ψυχή αισθάνεται ότι βρίσκεται μπροστά στον Θεό και χαίρεται αυτή την παρουσία.

· Πρόκειται για παθητική κατάσταση.

Αντίθετα η έκσταση στον μυστικό:

· Σημαίνει ότι η θέωσή του έχει επιτευχθεί.

· Ο άνθρωπος θεούται.

· Δημιουργεί έναν νέο τύπο ανθρώπου, τον άνθρωπο που ξεπέρασε τον εαυτό του και δέχθηκε μέσα του τον Θεό.

· Η χριστιανική έκσταση είναι μια δυναμική κατάσταση. Ο μυστικός δεν είναι ο παθητικός ενατενιστής, αλλά το όργανο της θείας θελήσεως ανάμεσα στους ανθρώπους γεμάτος ενέργεια και χάρη.

· Η πράξη είναι η ανώτατη μορφή ενέργειας και όχι μία εξασθένιση της θεωρίας.

Κάθε φορά που στη μυστική θεολογία των πατέρων γίνεται λόγος για άνοδο του ανθρώπου, για θεοπτία και νοητή κοινωνία με τον Θεό:

-Δεν πρέπει οι εκφράσεις αυτές να ερμηνεύονται σύμφωνα με το νοηματικό περιεχόμενο που κατέχουν στα φιλοσοφικά συστήματα.

-Η άνοδος του ανθρώπου δεν έχει ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΗ τη φυσική συγγένεια της ανθρώπινης ψυχής με τη θεία ουσία αλλά, ΚΥΡΙΩΣ και κατ’ εξοχήν, την κάθοδο του Θεού διαμέσου της αγάπης του και των ενεργειών του Αγίου Πνεύματος.

Υπάρχει επιπλέον διαφορά μεταξύ χριστιανικής και φιλοσοφικής κάθαρσης στο περιεχόμενο και στους αποδέκτες. Στον φιλοσοφικό κόσμο η κάθαρση, αποτελεί έργο των ΟΛΙΓΩΝ – φιλοσόφων και σημαίνει τη λύτρωση του πνεύματος από την ύλη, ενώ στον χριστιανισμό αφορά την ΑΝΑΤΑΣΗ – εξύψωση της ύλης, δηλαδή ολόκληρης της ψυχοσωματικής υπόστασης του κτιστού ανθρώπινου όντος, και απευθύνεται σ’ ΟΛΟΚΛΗΡΟ το ΓΕΝΟΣ των ανθρώπων.

Η Εκκλησία δεν είναι σχολή του τύπου των φιλοσοφικών σχολών, όπου η αλήθεια κατέχεται και παραδίδεται από ΟΡΙΣΜΕΝΟΥΣ ειδήμονες προς τους εκλεκτούς, αλλά ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ, όπου η αλήθεια βιώνεται ως ανάγκη μεταξύ των πιστών ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ από τις διανοητικές δυνάμεις τους.

Η πνευματική γνώση ή ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΟΝΤΩΝ, συνδέεται άμεσα με αυτό που ονομάζεται γνῶσις Χριστοῦ.

Η γνώση του Χριστού προϋποθέτει τη λειτουργία της ορατικής δύναμης του νου, και γι’ αυτό θεάται μόνο από τους καθαρούς εν τη καρδία . Τελικά, η γνῶσις τοῦ Χριστοῦ δεν είναι διανοητική αλλά ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ. Η πίστη ΔΕΝ ΑΝΑΚΑΛΥΦΘΗΚΕ, δεν αποτελεί εύρημα, ούτε επίτευγμα της έρευνας του ανθρώπου. Η πίστη, όπως τονίζει ο απόστολος Παύλος, ἦλθε και ΕΔΟΘΗ ή όπως επισημαίνει ο απόστολος Ιούδας παραδόθη ἅπαξ τοῖς ἁγίοις. Μόνο με την δύναμη της χριστιανικής πίστης ο άνθρωπος προχωρεί στην υπέρβαση του όντος με την πραγμάτωση του δέοντος…

ΑΣΧΕΤΟΣ ΑΔΑΗΣ